HAWAJCZYCY I JĘZYK HAWAJSKI
Hawajczycy to rdzenni mieszkańcy Hawajów, pochodzenia polinezyjskiego. Współczesnie komunikują się w języku angielskim oraz języku kreolskim. Język hawajski, który był pierwotnym językiem Hawajczyków jest praktycznie językiem mało używanym, gdyż posługuje się nim nie więcej niż 30 tysięcy osób z liczącej około 1 milion 300 tysięcy populacji. Hawaje zostały zasiedlone w dwóch falach migracyjnych. Pierwsza fala Polinezyjczyków przybyła na wyspy mniej więcej na początku ery chrześcijańskiej. Uważa się, że mogli to być mieszkańcy Markizów. Druga fala migracji nastąpiła mniej więcej w XIII wieku. Na wyspy przybył lud roślejszy, z Tahiti, który wkrótce wchłonął pierwotnych mieszkańców archipelagu. Po tej pierwszej fali osadniczej pozostały tylko opowiadane przez następców historie o menehunach, niskich lecz pracowitych ludziach, których legendarny rodowód sięga Plejad, gdyż rzekomo mieli pochodzić od tajemniczych przybyszów z gwiazdozbioru Siedmiu Oczu Boga jak nazywano Plejady.
W chwili, gdy na wyspy przybył kapitan Cook (1778), na wyspach żyło szacunkowo około 300-350 tysięcy Hawajczyków – ludzi o ciemnej skórze i włosach prostych lub falistych. Praktykowali oni poligynię i poliandrię i żyli w społeczeństwie klasowym. Tytuły i majątek dziedziczone były w linii żeńskiej. Hawajczycy nie znali wytopu metali, nie produkowali ceramiki, narzędzia i broń wytwarzali z kamienia, drewna, kości i muszli. Żyli na poziomie neolitycznym, wyróżniali się jednak niezwykle rozbudowaną tradycją słowną i wielką tężyzną fizyczną. Największym źródłem informacji o kulturze rdzennych mieszkańców Hawajów jest “Fornander Collection“, wielotomowy zbiór hawajskich mitów i opowieści ludowych, zebranych przez Abrahama Fornandera.
JĘZYK I ALFABET HAWAJSKI
Język hawajski to jeden z najbardziej zwięzłych języków na świecie, co wynika z jego specyficznej struktury. Znaczenie każdego wyrazu jest sumą czy też wypadkową znaczeń poszczególnych jego sylab, dlatego z brzmienia słowa można wnosić o jego treści. Czym dłuższe słowo, tym więcej kombinacji jego znaczeń składowych i tym bogatsza jest treść opisywanego pojęcia. Drugą godną uwagi sprawą jest wieloznaczność języka hawajskiego, która sprawia, że nadaje się on wyjątkowo dobrze do tworzenia poezji i mistyki. Większość słów ma kilka znaczeń, jak chociażby wspomniane “wai” – woda i energia wody. Jedno znaczenie jest zwykle pospolite, a drugie dotyczy sfery ezoterycznej. Trzeci aspekt języka hawajskich szamanów czyli kahunów wiąże się z jego naładowaniem energetycznym. Otóż pewne specyficzne zestawienia hawajskich słów w tym pieśni, modlitwy, czy – jak kto woli – zaklęcia, są zdolne wprowadzać umysł człowieka w odmienne stany świadomości, dzięki którym możliwa jest na przykład naprawa stosunków międzyludzkich i resicjalizacja (ho’oponopono). Nie ma przy tym sprzeczności między sensem wypowiadanych słów a ich psychologicznym skutkiem, co stawia język kahunów na równi z językami bogów takimi jak wedyjski sanskryt czy starohebrajski.
Na Hawajach, gdzie przed włączeniem ich do USA nauczano języka hawajskiego w 150 szkołach, po aneksji archipelagu wprowadzono w nich bestialski zakaz jego stosowania celem wynarodowienia Hawajczyków na terytorium ich własnej Ojczyzny. Dzieki językom oczystym różnych narodów można się dużo dowiedzieć o kulturze ludzkości. Rdzenni Hawajczycy przykładowo nazywali różne gatunki ryb, stosując takie kryteria jak pora ich rozmnażania się, przydatność do celów leczniczych czy sposoby połowu. Niektóre języki lokalne jak Hawajski powoli powracają do życia dzięki pomocy rządów, lingwistów i miejscowych społeczności. W 1999 roku cztery osoby ukończyły szkołę średnią na Hawajach w wyniku nauczania prowadzonego wyłącznie w języku hawajskim. Stało się tak po raz pierwszy w ciągu stu lat od przyłączenia tego terytorium do USA. Sukces ten był wynikiem starań organizacji Punana Leo zmierzającej do odrodzenia języka hawajskiego, którym pod koniec XX wieku mówiło zaledwie 1 000 – 1500 osób.
Alfabet hawajski – alfabet, oparty na alfabecie łacińskim, służący do zapisu języka hawajskiego.Składa się z 12 liter oraz jednego symbolu, przez co jest prawdopodobnie najkrótszym alfabetem na świecie. Litery w porządku alfabetycznym to: a, e, h, i, k, l, m, n, o, p, u oraz w. Zwarcie krtaniowe jest oznaczane przez pojedynczy otwierający apostrof ‘, zwany ‘okina. Znak makronu (kahakō od kaha “znak” i kō “długi”) nad samogłoskami używany jest, by zaznaczyć samogłoskę długą. W języku hawajskim istnieją tylko 162 sylaby i również jest to najskromniejszy zbiór spośród wszystkich języków świata.
Język hawajski (hawajski: ‘Ōlelo Hawai’i) jest językiem Hawajczyków, rdzennych mieszkańców Hawajów.Należy do grupy polinezyjskiej rodziny języków austronezyjskich. Jest blisko spokrewniony z językami: rarotonga, tuamotu, maoryskim i tahitańskim, bardziej odległe pokrewieństwo łączy go z samoańskim, fidżi i innymi językami używanymi w Polinezji. Wykazuje słabsze pokrewieństwo z językami malajo-polinezyjskimi Azji Południowo-Wschodniej oraz z obszaru Oceanu Indyjskiego. Język hawajski do niedawna uważany był za język wymierający. Od 1900 roku, wskutek chrześcijańskich prześladowań tradycyjnej kultury i religii hawajskiej, liczba użytkowników hawajskiego, dla których jest on językiem rodzimym spadła z 37000 do 1000-1500 osób, z czego połowa użytkowników była już w wieku co najmniej 70 lat. Na większości hawajskich wysp został zastąpiony językiem angielskim i nie jest szeroko używany jako język codziennego użytku. Wyjątkiem jest, ze względu na jej izolację (zamierzoną) od wpływów cywilizacyjnych, wyspa Ni’ihau. W końcu lat 90-tych na Uniwersytecie Hwajskim rozpoczęto program nauki Hawajskiego dla młodzieży powodując w ciagu 15 lat wzrost liczby mówiących na codzień tym językiem do około 30-40 tysięcy osób w 2010 roku.
Język hawajski charakteryzuje się bardzo małą liczbą fonemów – podobnie jak jego polinezyjscy krewni. Posiada tylko 8 spółgłosek i 5 samogłosek. Szczególnie interesujący jest brak fonemu “t” – zaledwie kilka języków wykazuje taki brak. Zbiór fonemów hawajskiego tworzą spółgłoski: “p”, “k”, “h” (zwarcie krtaniowe, po hawajsku ‘okina, zapisywany jako pojedynczy otwierający apostrof ‘), “m”, “n”, “w” czy “v”, “l”, “b” oraz samogłoski: “a”, “e”, “i”, “o”, “u”. Fonemy “v” i “w” zapisywane są za pomocą tej samej litery “w” (alfabet hawajski). Wymawiana jest ona jako “w” jedynie na początku słowa.
Alfabet hawajski ma w sumie 13 znaków, z których jednym jest apostrof (`) sugerujący, że kiedyś w tym miejscu, w starszej wersji wyrazu, była jakaś przydechowa litera. Na przykład słowo Hawai’i (Hawaje) brzmiało kiedyś Hawaiki. Pozostałe znaki to samogłoski a, e, i, o, u oraz spółgłoski h, k, l, m, n, p, w. Przy tym k było pierwotnie w wersji ustnej czymś pośrednim między k i t, l – między l i r (jak w języku japońskim), a p – między b i p. W innych rejonach Polinezji badacze zdecydowali się inaczej zapisywać fonetyczne słowa, dlatego też na przykład znane polinezyjskie słowo tabu po hawajsku pisze się kapu. Z kolei jeden z głównych bogów Polinezji, Tangaroa, na Hawajach nazywa się Kanaloa, ale ROA czy LOA tak czy owak oznacza Bóstwo, Boga.
Po każdej spółgłosce zawsze występuje samogłoska tworząc razem dwuliterową sylabę. Samogłoski w akcentowanych sylabach wymawiane są dłużej, a w piśmie oznaczane makronem. Samogłoski mogą występować parami lub nawet w trójkach (np. luau – tradycyjna uroczystość hawajska).
Po hawajsku – Ka Pī`āpā. Pī`āpā [pi a pa] to nazwa pierwszego elementarza na Hawajach. Jak słowo “alfabet”, słowo pī`āpā jest uformowane z dwóch pierwszych liter języka greckiego, “a” i “b”. Kiedy misjonarz powiedział “b a ba”, hawajski student, używając “p” zamiast “b”, odpowiedział “pī ā pā”.
Alfabet hawajski składa się z 12 liter łacińskich (nie wliczając 5 akcentowanych makronem samogłosek) i apostrofu zwanego `okina. Oto zestaw wszystkich hawajskich znaków pomijając znaki interpunkcyjne:
aA eE iI oO uU āĀ ēĒ īĪ ōŌ ūŪ hH kK lL mM nN pP wW `
Poniżej przedstawiamy alfabet hawajski w trzech formach: w pisemnej, wymawianej i fonetycznej.
a – `ā – [a]
e – `ē – [e]
i – `ī – [i]
o – `ō – [o]
u – `ū – [u]
ā – `ā kō – [a ko]
ē – `ē kō – [e ko]
ī – `ī kō – [i ko]
ō – `ō kō – [o ko]
ū – `ū kō – [u ko]
h – hē – [he]
k – kē – [ke]
l – lā – [la]
m – mū – [mu]
n – nū – [nu]
p – pī – [pi ]
w – wē/vē – [łe/we]
` – `okina – [o ki na]
Ważne informacje:
– Alfabet hawajski składa się z 10 samogłosek (5 bez i 5 z kahakō – akcentującym makronem) i 8 spółgłosek (wraz z `okina – apostrofem).
– `okina choć wygląda jak apostrof, jest spółgłoską. ” `oki ” znaczy “ciąć”, a “na” to zakończenie tworzące czasownik do rzeczownika. Zwykle wskazuje miejsce na oddech.
– Kahakō dosłownie znaczy “znak wydłużający dźwięk”. Zapamiętaj to. To nie to samo co “podnieś tonację swojego głosu” albo “powiedz to głośniej”.
– Litera ” ī ” nie jest kropkowana jak ” i “.
Kategorie gramatyczne są wyrażane przede wszystkim przedrostkami i słowami posiłkowymi. Czasownik odróżnia tylko czas przeszły i nieprzeszły. Hawajski jest też jednym z języków, które w 1 osobie l. mn. i liczby podwójnej rozróżniają zaimki osobowe według tego, czy “my” obejmuję rozmówcę, czy też nie, tj. kaakou – ‘my wraz z tobą’, maakou – ‘my, ale bez ciebie’.
Z Hawajami i językiem hawajskim kojarzy się, nie bez podstaw, słowo aloha, najpopularniejsze powitanie wśród mieszkańców wysp (używane jest także jako pożegnanie). Dalsze jego znaczenia to romantyczna miłość, afekt lub po prostu najlepsze życzenia, podobnie jak polskie słowo cześć w jego podwójnym znaczeniu. Drugim co do użyteczności w codziennych kontaktach słowem jest mahalo czyli dziękuję. Słowo Hawaje w języku hawajskim (w zapisie Hawai‘i) wymawiane jest “havai’i”, jednakże Amerykanie, przenosząc zwyczaj z angielskiego, wymawiają “hawai’i” (w języku angielskim Hawaii czyta się “ha:’waii”). Słowo wiki w języku hawajskim znaczy szybko, w pośpiechu, a więc wiki wiki będzie oznaczać bardzo szybko, tak jak np. w nazwie firmy ‘Wiki Wiki Messenger Service’ (bardzo szybkie usługi kurierskie).
Znak diakrytyczny to znak graficzny, np. przecinek, ogonek lub kropka, dostawiany do litery i niosący informację o sposobie wymawiania głoski. Kahakō (makron) i `okina (przerwa głośniowa) są znakami diakrytycznymi pokazującymi jak właściwie wymawiać i rozumieć wiele hawajskich słów, zwłaszcza początkującym. Kahakō pokazuje, która samogłoska jest wydłużona. `Okina wskazuje na przerwę w wydechu, jak w “Oh-oh!” `Okina jest uważana za spółgłoskę. Tak jak nigdy nie opuszcza się litery w żadnym słowie (np. męski – męki), tak nigdy nie opuszczaj znaku ‘okina. Aby otrzymać powyższe znaki diakrytyczne (z makronem) na komputerze, najlepiej wejść do systemowej tablicy znaków. Natomiast przerwa głośniowa `okina dostępna jest na klawiaturze typu qwerty pod klawiszem “Esc”.
Aloha – cześć, wyraz w języku hawajskim używany jako powitanie w różnych formach: aloha – cześć, aloha kakahiaka/ aloha ʻauinalā – dzień dobry, aloha ahiahi – dobry wieczór, aloha kākou – witamy) i pożegnanie. Oznacza także miłość, uczucie, pokój, afekt, litość. Pochodzi od prapolinezyjskiego słowa alofa oznaczającego miłość. Według podań ludowych, słowo powstało z połączenia hawajskiego alo (pol. twarz, bliskość, pierwszy plan, podzielenie) i ha (pol. sens życia), nie ma na to jednak wiele lingwistycznych dowodów. Słowo to, powszechnie używane na Hawajach, stało się bardzo popularne w całych Stanach Zjednoczonych, a w mniejszym stopniu także w Europie, a to głównie za sprawą licznych filmów, seriali itp. Stan Aloha (ang. Aloha State), tłumaczone jako stan miłości, to oficjalny przydomek Hawajów. Wywodząca się z Hawajów filozofia życia, nosi nazwę duch Aloha. Aloha `Oe (pol. Pożegnanie z Tobą) to tytuł słynnej pieśni napisanej przez ostatnią hawajską królową, Lili’uokalani. Od tego słowa wzięła swoją nazwę sieć komputerowa ALOHAnet. Słowo aloha ma w swojej nazwie także wiele firm czy obiektów (np. zabytkowa Wieża Aloha w Honolulu), a nawet linie lotnicze (Aloha Airlines) czy zespół muzyczny (Aloha From Hell).
Honua (ziemia), Wai (woda), Ahi (ogień), Ha (wiatr) & I’o (eter, jowisz, niebo) to w tradycji hawajskiej ważne słowa oznaczające podstawowe Elementy czy Żywioły tworzące świat, w którym żyjemy. Posługiwanie się wiedzą o Elementach do wpływania na rzeczywistość należy w tradycji hawajskiej do zakresu wiedzy Ho’omanamana. Teawaitu – Ho’omanamana to szamańska sztuka generowania większej mocy mana-mana z pomocą pracy z elementarnymi Żywiołami Przyrody. Oddziaływania przy zastosowaniu Ho’omanamana wymagają zachowania zasady Pono. Innymi słowy osoba wpływająca na rzeczywistość potrzebuje kierować się wysokimi wartościami i czystymi intencjami.
KALENDARZ – MIESIĄCE I DNI TYGODNIA
Hawajski kalendarz i czas po części przyswoił angielskie nazwy, po cześci został przy pradawnych.
Miesiące w roku – nā mahina o ka makahiki
styczeń – Ianuali
luty – Pepeluali
marzec – Malaki
kwiecień – ʻApelila
maj – Mei
czerwiec – Iune
lipiec – Iulai
sierpień – ʻAukake
wrzesień – Kepakemapa
październik – ʻOkakopa
listopad – Nowemapa
grudzień – Kēkēmapa, Lēkēmapa, Dekemapa, Kekemapa
Dni tygodnia – nā lā o ka pule
poniedziałek – Pōʻakahi
wtorek – Pōʻalua
środa – Pōʻakolu
czwartek – Pōʻahā
piątek – Pōʻalima
sobota – Pōʻaono
niedziela – Lāpule
Liczebniki po hawajsku
liczba – główny – porządkowy
0 – ʻole – 1 – ʻekahi, ʻakahi, kahi –
2 – ʻelua, ʻalua, lua – lua
3 – ʻekolu, ʻakolu, kolu – hapakolu, kolu
4 – ʻehā, ʻahā, hā, kāuna – hā
5 – ʻelima, ʻalima, lima – lima
6 – ʻeono, ʻaono, ono – ono
7 – ʻehiku, ʻahiku, hiku – hiku
8 – ʻewalu, ʻawalu, walu – walu
9 – ʻeiwa, ʻaiwa, iwa – iwa
10 – ʻumi – ʻumi
11 – ʻumi kūmākahi –
12 – ʻumi kūmālua –
13 – ʻumi kūmākolu –
14 – ʻumi kūmāhā –
15 – ʻumi kūmālima –
16 – ʻumi kūmāono –
17 – ʻumi kūmāhiku –
18 – ʻumi kūmāwalu –
19 – ʻumi kūmāiwa –
20 – iwakālua – iwakālua
30 – kanakolu –
40 – kanahā –
50 – kanalima –
60 – kanaono –
70 – kanahiku –
80 – kanawalu –
90 – kanaiwa –
100 – hanele, haneli
1000 – kaukani
1 000 000 – miliona
1 000 000 000 – piliona
1 000 000 000 000 – kiliona, keliliona –
PIDGIN – Język kreolski hawajski
Język kreolski hawajski, (ang. Hawai’i Creole English, HCE, niekiedy także Hawai’i Pidgin English, popularnie Pidgin) – język kreolski na bazie angielskiego, używany na Hawajach przez miejscową ludność o różnym pochodzeniu etnicznym. Pidżyn hawajski powstał z potrzeby komunikacji pomiędzy miejscową ludnością angielskojęzyczną, a imigrantami przybywającymi z różnych krajów na Hawaje. Wpływ na tę odmianę języka miały między innymi: język portugalski, hawajski, kantoński, w mniejszym stopniu japoński, filipiński i koreański. System fonetyczny i gramatyczny opiera się na kilku regułach;
– Angielskie spółgłoski zwarto-szczelinowe zapisywane za pomocą th zastępowane są przez zwarte d lub t: that > dat, a think > tink.
– Spółgłoska l w wygłosie często jest wymawiana jako o lub ol: mental > mento, people > peepo.
– Spółgłoska r po samogłosce jest często opuszczana: car > cah, słowo letter jest wymawiane jako letta.
– Opadająca intonacja w zdaniach pytajnych – prawdopodobnie cecha przejęta z języka hawajskiego.
– Ominięcie “to be” w funkcji kopuli: Da baby cute. lub Cute, da baby. zamiast “The baby is cute.” (wpływ języków azjatyckich).
– Zastąpienie “to be” w funkcji “bycia” przez stay (z portugalskiego “ficar”): Da book stay on top da table. zamiast “The book is on the table.” Da water stay cold. – zamiast “The water is cold.”
– Czas przeszły tworzony za pomocą czasownika wen (went): Jesus wen cry. – zamiast “Jesus cried.”
– Czas przyszły tworzony za pomocą goin (going) (typowe dla slangu amerykańskiego): God goin do plenny good kine stuff fo him. – zamiast “God is going to do a lot of good things for him.”
– Zaprzeczenie w czasie przeszłym za pomocą neva (never): He neva like dat.
– zamiast He didn’t want that. (lub) He never wanted that. (lub) He didn’t like that.
– Użycie fo (for) zamiast “to” w bezokoliczniku: I tryin fo tink. lub I try fo tink. – zamiast “I’m trying to think.”
– Wyrażenia typowe dla języka hawajskiego:
“I like try” lub “I like” zamiast “Could I have some?”
“You like?” = “Do you want to try it?”
“No can” = “I can’t”
“bumbai bachi” = “That could be bad luck.” (“bachi” to japońskie określenie na pecha)
“Pau” = “It’s finished”
“Ho, da guy, he stay akamai” = “Wow! He is pretty smart”
“Like beef?” = “Do you have a problem with me?” lub “Do you want to fight me?”
“Choke” = “numerous” lub “lots”
“Broke da mout’” = “delicious” lub “tasty”.
Współcześnie na 2010 rok istnieją 103 stacje radiowe nadające w języku hawajskim, w tym w kreolsko-hawajskim oraz dawnym rodzimym hawajskim języku kahunów czyli ‘Olelo Hawai.
WYBRANE PRZYSŁOWIA I ZWROTY HAWAJSKIE
“ahuwale ka nane huna” – to, co było tajemnicą już więcej nie jest ukryte.
“aia ke ola i kahiki – zdrowie i dobrobyt są w kahiki (w świecie wewnętrznym, w zaświecie).
“aia ke ola i ka po – zdrowie i pomyślność pochodzą z wnętrza (głębi).
“aia ke ola i ka waha; aia ka make i ka waha” – w Twoich słowach życie, w Twoich słowach śmierć.
“aia no i ka mea e mele ana” – niechaj to śpiewak wybiera pieśń.
“`anoʻi pua” – dosł. ukochany kwiat, przen. ukochany, ukochana osoba.
“aloha mai no, aloha aku; o ka huhū ka mea e ola ʻole ai” – gdy szacunek jest okazany, szacunek powinien być zwrócony; złość jest rzeczą, która nic nie daje!
“‘a’ohe pau ka ‘ike i ka halau ho’okahi” – w jednej szkole wszystkiego się nie nauczysz.
“`a’ohe pu’u ki’eki’e ke ho’a’o ia e pi’i” – żadne urwisko nie jest na tyle wysokie, aby nie dało się na nie wspiąć. Nie ma takiego szczytu, którego by nie mozna zdobyć.
“aumakua kia manawa” – opiekuńczy duchu przodków ześlij manę, ześlij siłę życia, moc i chwałę! Przodkowie ześlijcie czas mocy. Aumakua prowadź mnie do zaświatów, przyszłego świata.
“e ‘ao lu’au a kualima” – pięć razy ofiaruj młode liście taro (ceremonia uzdrawiania ciała i ducha).
“e iho ana o luna. E pii ana o lalo.” – to co jest w górze jest podobne temu co jest w dole, a to co jest w dole jest podobne temu w górze!
“e lauhoe mai na wa’a; i ke ka, i ka hoe; i ka hoe, i ke ka; pae aku i ka ‘aina” – wszyscy wiosłując razem docierają do brzegu; współpraca zapewnia sukces; zgodne dążenie wiedzie do celu.
“eu ka mana i kona puapua, `eu ke kanaka i kona hanu” – ptak porusza się dzięki ogonowi; człowiek dzięki oddechowi.
“hamama ka waha he po ia ole” – kiedy usta ziewają, oznaczają wieczór, gdy żadna ryba nie zostanie złowiona.
“he ʻāina e kahe ana ka waiū a me ia meli” – kraina mlekiem i miodem płynąca! “he ala ʻololī kō nā kāhuna” – kapłani mają wąską (ciasną i stromą) drogę!
“he ‘elele ka moe na ke kanaka” – sen przynoszący odpowiedź jest posłańcem.
“he lawaiʻa no ke kai pāpaʻu, he pōkole ke aho; he lawaiʻa no ke kai hohonu, he loa ke aho” – rybak płytkiego morza ma krótką linę, rybak głębokiego morza ma długą linę! – przen. osoba, której wiedza jest płytka, posiada niewiele; osoba, której wiedza jest głęboka, posiada wiele!
“he makau hala ‘ole” – haczyk rybacki, który nigdy nie zawodzi (mówione o kimś, kto przyciąga to, czego pragnie). Hak na ryby, który zawsze łapie – mówi o tym, który zawsze dostaje, co chce dostać. Hak na ryby był pierwotnym symbolem skoncentrowanej uwagi i mógł przyciągnąć rybę nawet bez przynęty.
“he manu ke aloha, ‘a’ohe lala kau ‘ole” – szacunek (cześć) jest jak ptak, siada na każdej gałęzi.
“he ‘olina leo ka ke aloha” – radość jest w melodii wielbienia, szacunku. W głosie szacunku, czci, jest radość.
“he poho na ka poho, o ke akamai no ka hana a nui” – kiedy pojawiają się problemy, wykorzystaj mądrość i umiejętności.
“ho a’e ka ‘ike he’enalu i ka hokua o ka ‘ale” – pokaż na fali, jak umiesz surfować.
“ho’omoe wai kahi ke kao’o – podróżujmy razem, jak woda płynąca w jednym kierunku.
“huli ke alo i ka paia” – odwróć twarz do ściany (sen w tej pozycji oznacza poczucie bezpieczeństwa, odwrócenie tyłem oznacza ostracyzm).
“holo i’a ka papa, kau ‘ia e ke manu” – ptaki zbierają się nad dużą ławicą ryb (ludzi przyciąga wielkość, potęga, ilość).
“i ka moana no ka i’a, liuliu i’a no pono lawai’a” – przygotuj sieć, kiedy ryba jest jeszcze w morzu.
“i kanaka no ‘oe ke malama i ke kanaka” – usłużą Ci, jeśli zatroszczysz się o tego, kto Ci służy.
“ike ‘ia no ka loea i ke kuahu” – mistrz jest rozpoznawany po ołtarzu, który buduje.
“`ike no i ka la o ka ‘ike, mana no i ka la o ka mana” – Jest czas wiedzy i czas mocy.
“ke aloha, ke alo, ke oha, ka ha – szacunek to być w czyjejś obecności, dzieląc radość i dzieląc oddech.
“keiki a ka pueo” – dosł. dziecko sowy, przen. dziecko, którego ojciec jest nieznany.
“kokolo ka uahi o kula, he kehau” – dym Kula snuje się, gdy wieje Kehau (nie ma dymu bez ognia).
“kukulu ka ‘ike i ka ‘opua” – w chmurach znajdziesz inspirację (chmury symbolizują myśli). Jest tylko jedno remedium – skrucha, zadośćuczynienie.
“le’a kulou a ka lawai’a, ua malie” – rybak z radością pochyla się nad swoją pracą, kiedy panuje spokój.
“mai ka lani nō ā ka honua” – dosł. z nieba na ziemię, przen. nagle, bez przyczyny.
“mai ka piko o ke po’o o ka poli o ka wawae, a la’a ma na kihi ‘eha o ke kino” – od czubka głowy do podeszew stóp i czterech rogów ciała.
“mai ʻena i ke kanaka i laka aku” – nie bądź nieśmiały w stosunku do osoby, która darzy cię sympatią!
“mai walaʻau aʻe hoʻi o makani auaneʻi” – nie mów za dużo, bo inaczej wiatr zawieje (przen. o plotkach).
“makia ke ali’i, ehuehu ka ukali” – koncentracja (skupienie) jest wodzem, energia kroczący za nim.
“nau ke ku’i, lohi ka lima” – kiedy zaciskasz zęby, Twoje ręce pracują wolniej (gniew zakłóca osiągnięcie celu).
“ne’e ku, ne’e mai ke one o punahoa” – tu i tam unosi się piasek Punahoa (niezdecydowany człowiek).
“nei ka honua, he ola’i ia” – kiedy ziemia drży, oznacza to trzęsienie ziemi.
“noho ka mana i keia manawa” – moc jest tu i teraz.
“pa ka `ili, pa ka iwi” – dotykając skóry, dotykasz kości.
“pā kanaka” – dosł. dotykać kogoś, człowieka, osoby, przen. uprawiać seks.
“pua mae ʻole” – dosł. kwiat, który nie więdnie, przen. ukochany, ukochana osoba.
“ua mau ke’ea o’ ka aina i ka pono.” – życie kraju kontynuowane jest za pośrednictwem sprawiedliwosci.
“wela ka hao” – zrób to teraz!
TERMINY I POJĘCIA ZWIĄZANE Z HUNĄ
´Aina – posiłek.
´ăina – ląd, kraj.
Aka – hawajskie słowo oznaczające podstawową substancję Uniwersum, z której składa się wszystko, co istnieje (Huna).
Ana ana – zły czarownik, psychokinetyczne unicestwienie.
Ao – stan przytomności, światło, dzień, światło dzienne.
Alakai – zaawansowany student lub czeladnik Huny. Lider, pierwszy w drodze pośród uczniów Kahuny.
Awaiku – anielskie istoty z hawajskiej tradycji, duszki przyrody i miejsc.
Ha – oddech, oddech życia, życie, duch.
Hakalau – świadomość kahuny, równowaga pomiędzy snami a rzeczywistością, śnienie snów zmieniających “rzeczywistość”.
Hana aloha – miłosne zaklęcie, zauroczenie, czar miłosny.
Hauman – zaakceptowany, przyjęty uczeń Huny.
Ha-Wai-I – oddech życia, wody i najwyższego. Ha – oddech życia, Wai – woda, energia wodna, I – najwyższy. Wydech przez usta z dźwiekiem “Ha”, znany także w podobnej formie w japońskim Usui Reiki oraz w różnych szkołach tantrycznej jogi z Indii i Himalajów.
Hina – najbardziej znana w Polinezji bogini, księżycowa bogini (Huna).
Hi`olani – spać, relaksować się, duchowe widzenie, trans, medytacja.
Ho’omaka – inicjowany tradycyjnie uczeń Huny.
Ho’omanamana – wzmacnianie poziomu energii i “szczęścia”, szczęśliwych zbiegów okoliczności.
Ho’opiopio – nauka stosowania remediów wobec skutków czarnej magii i klątw.
Iho – dusza.
Kahuna – 1. kapłan, czarownik, szaman; 2. ekspert, mistrz; l.mn. kāhuna.
Kahuna makani – kapłan, który zachęca duchy do wejścia w pacjenta, by mógł go potem wyleczyć, wypędzając je.
Kala – puścić, uwolnić kogoś od złego wpływu (czaru), duchowe oczyszczenie.
Ka lani – niebiańskie światy, świetliste światy.
Kumu – nauczyciel Huny lub jednej z ważncyh umiejętności kahunów. Nauczycielem jest ten, kto poznał żywioły i ich powiązania.
Kumu (2) – żywioły natury, elementy Ziemi (honua), Wody (wai), Ognia (ahi), Powietrza (ha). Badanie powiązań pomiędzy żywiołami.
Kumulipo – rodzinna mapa relacji i powiązań.
Kaula – prorok lub biały mag.
Kino aka – ciało eteryczne, widmowe, niewidoczny sobowtór ciała fizycznego.
Kino lau – dosłownie osoba o wielu ciałach; tak określa się kogoś, kto potrafi przybierać inne formy; kogoś kto potrafi żyć w ciele eterycznym lub innego człowieka.
La ‘a kea – święte światło, blask chwały i świętości.
La’au kahea – magia uzdrawiania.
Lani – niebo, niebiański, duchowy.
Lanikeha – poziom bogów, fale światła niebios. W nim przebywają i bawią się bogowie i boginie, anioły, święci, tam są siedziby niezliczonych bohaterów i mitów. Ludzie zwykle trafiają tam w trakcie snu, w nocy, podczas znaczącego snu. Szamani udają się do Lanikeha świadomie, po to by zyskać inspirację.
Laulima – kooperatywna współpraca ze wszystkimi.
Menehune – hawajska legenda o tajemniczym ludzie Menehune lub Menahune głosi, że mieli oni swoją siedzibę na północnym brzegu wyspy Kauai. Tam, gdzie szlak Kalalau pnie się nad szczytami Na Pali, tam gdzie znajduje się Laguna Ke’e. Do dziś jest to wielkie miejsce mocy, gdzie odbywają się ceremonie i wtajemniczenia w moc z nieba, z Plejad (). W pobliżu są pozostałości dawnej świątyni Ka Ulu O Paoa, w której komunikowano się ze światem duchowym i z niebiosami. Menehune często pomagali ludziom, ustalali kalendarz zgodny z rytmem zjawisk związanych z Plejadami.
Moike – sztuka interpretowania snów.
Na’au pono – głębokie zrozumienie sprawiedliwości.
Oha – radość, szczęście.
`Ohana – rodzina, ród, szczep, społeczność.
Pale – czar przeciwko ana ana.
Pau – koniec; kres; to, co nastąpi po tym, co zakończone.
Pau hana – praca jest zakończona.
Piko – pępowina, pępek.
Piko-piko to specjalny sposób oddychania w medytacji i zbierania many.
Po – obszar znajdujący się pośrodku, świat snów, inny świat, świat światła, lecz także świat sennych majaków.
Poe `aumakua – wspólnota czy sfera przodków, duchów rodowych.
Po´ko´i – czarownik, czarnoksiężnik, chaota, dikordianin.
Po`okela – najlepsze, najwyższe, przewodzące.
Pono – dobroć, moralność, skuteczność, etyka, uczciwość.
Pule – śpiewy, modlitwa, zaklęcie, błogosławienie.
Pu´uwai – serce.
´Ukulele – mała hawajska gitara z czterema strunami.
Una – telepatia, przekaz myśli czy obrazów.
Unihipili – duch, duszek, widmo, częściej w liczbie mnogiej na ʻunihipili czyli duchy, widma.
Wa – czas, okres czasu, przestrzeń, miejsce.
Wai – woda, wszystkie rodzaje wody (poza słoną wodą).
Waiho na iwi – pozostawić kości (śmierć).
Wanana – przepowiednia.
Wiki – szybko, spieszyć się, rób szybko.
Redakcja i opracowanie: Lalitamohan G.K.
Dodaj komentarz