Maharyszi Kapila – Wielki mistrz duchowy, awatara i twórca filozofii Sankhja
Kapila – w sanskrycie, dosłownie: śniady – myśliciel indyjski z VIII wieku p.e.ch., założyciel szkoły filozoficznej sankhja – jednej z sześciu najważniejszych szkół filozoficznych Indii – która stała się podstawą teoretyczną dla duchowego systemu jogi. Niewiele jednak wiadomo o początkach „czystej” sankhji stworzonej przez Ryszi Kapilę, gdyż nie zachowały się oryginalne pisma przedstawiające tę filozofię, a całkiem możliwie, że mędrzec uczył wyłącznie ustnie, a uczniowie zapisali to, co zapamiętali. Klasyczna postać późniejszej sankhji bazuje przede wszystkim na naukach mistrza i filozofa Iśwarakryszny (z około IV wieku e.ch.). Można przypuszczać, że pierwotna sankhja miała charakter teistyczny, jednak Iśwarakryszna nadał jej charakter dualistyczny i częściowo ateistyczny lub kwestie odnoszące się do bóstw nie zostały zachowane.
Kapila – w dewanagari स्वाहा, trl. kapila, ang. Kapila – to jeden z lila awatarów bóstwa Wisznu. Według Bhagawatapurany Mędrzec Kapila narodził się jako jedyny syn Kardama Muni, w dewanagari कर्दम, trl. kārdama, oraz jego żony Dewahuti, w dewanagari देवहूति, trl. devahūti, ang. Devahuti, będąc przy tym inkarnacją Wisznu. Canto 3.21.10 wskazuje, iż Kapila będący awatarem Wisznu jest autorem sankhja jogi i nie należy go mylić z innym Kapilą twórcą starego systemu filozofii dualnej zwanej sankhją.
Kapila to mityczny założyciel systemu filozofii sankhja, traktowany jako wieszcz czyli Ryszi, a nawet wcielenie bóstwa Wisznu; jest pierwszym mędrcem czy ryszim, który w momencie odrodzenia świata, po czasowym zaniku, przekazuje ludzkości swą boską wiedzę; wzmianki o Mędrcu Kapili, wiążące go z nurtem ascetycznym czy ascetyczno-mistycznym, pojawiły się w okresie prebuddyjskim. Kapila wymieniany jest razem z Asurim, jego mitycznym uczniem oraz Pańćasikhą, a część tradycji przypisuje mu autorstwo Szasztitantra [‘sześćdziesiąt tez’] (około 100 p.e.ch. do 200 e.ch.), zasadniczych punktów doktryny sankhji.
Kapila – sanskryckie: कपिल – nazywany także Cakradhanusem (tym, który wyłożył wiedzę o cakrach), to mędrzec czyli Ryszi w tradycji hinduskiej, a nawet bardziej wedyjskiej. Według Bhagavata Purany jest on synem mędrca Kardamy i Devahuti, córki Svayambhuvy Manu. Kardama miał dziewięć córek, które były bardzo uczone i poślubiły Ryszi Marici, a także innych wielkich mędrców, Maharyszich. Kiedy Kapila osiągnął pełnoletność, jest najbardziej znany jako założyciel czy propagator szkoły filozofii hinduskiej Sankhya. Kapila od systemu Sankhji jest uważany za mędrca wedyjskiego, którego życie szacuje się na VIII lub VI wiek p.e.ch. Jego dom znajdował się w Mithili, a jego wpływ na Gautamę Buddę i buddyzm od dawna jest przedmiotem badań naukowych.
Według Brahmanda Purany Kapila jest opisana jako inkarnacja bóstwa Wisznu, najmłodszego Syna Rudra i Priśni: „Bhagavan Narayana ochroni nas wszystkich. Władca wszechświata narodził się teraz na świecie jako Kapilacarya”. Wiele historycznych osobistości hinduizmu i dżinizmu, postaci mitycznych, miejsc pielgrzymek w religii indyjskiej, a także starożytna odmiana krów, nosi imię Kapila lub ma takie samo imię. Dużo ludzi w historii Indii, Kraju Bharata, nosiło imię Kapila, a niektóre postacie w odstępach 300 lat, 700 lat lub 1 tysiąca lat mogą być inkarmacjami, watarami tej samej Boskiej Duszy, jak to było z Mahavatara Nagaradźa Babadźi czy Śri Adi Śankaraćarją.
Imię Kapila pojawia się w wielu tekstach i jest prawdopodobne, że imiona te odnoszą się do różnych osób. Najbardziej znana wzmianka dotyczy Mędrca Kapily ze swoim uczniem Āsuri, którzy w tradycji indyjskiej uważani są za pierwszych mistrzów szkoły filozofii hinduskiej Sankhja (Sankhya). Chociaż Kapila jest starszy od Gautama Buddy, nie jest całkiem jasne, w jakim stuleciu żył, niektóre sugerują VI wiek p.e.ch. Inni umieszczają go w VII lub VIII wieku p.e.ch. To umieszcza go w późnym okresie wedyjskim (1500–500 p.e.ch.) i z tego względu nazywany jest mędrcem wedyjskim.
Ryszi Kapili przypisuje się autorstwo wpływowej sutry zwanej Samkhya-sutra (znanej także Kapila-sutrą), która aforystycznie, złotymi myślami czy aforyzmami, przedstawia dualistyczną filozofię sankhji. Sutry te zostały wyjaśnione w innym dobrze przestudiowanym tekście hinduizmu zwanym Sankhyakarika. Poza swoją filozofią sankhji pojawia się w wielu dialogach w tekstach hinduskich, na przykład w wyjaśnianiu i obronie zasady ahimsy (niestosowania przemocy) w Mahabharacie.
Ryszi Kapila jest dziesiątym w kolejności dzieckiem mędrca Kardamy i Devahuti (brać przykład w płodzenia boskich i świętych dzieci jak czynił to Ryszi, Mędrzec). Narayana zapewnia Kardamie dobrodziejstwo, że sam urodzi się jako jego syn. Osiągnąwszy to, Kardama zapragnął udać się do lasu w celu pokuty, badania i studiów wedyjskich. Kardama miał dziewięć córek, które były bardzo wykształcone i poślubiły wielkich mędrców wspomnianych w historii starożytnych Indii. Kala poślubiła Ryszi Marici, Anusuya poślubiła Ryszi Atri, Arundhati poślubiła Ryszi Wasishthę, Havirbhu poślubiła Ryszi Pulastyę, a Śanti poślubiła Ryszi Atharvana.
Święta Księga Arjów, Rigweda X.27.16 wspomina Ryszi Kapilę (daśānām ekam kapilam), która według XIV-wiecznego komentatora wedyjskiego Ryszi Sajany (Sayana) odnosi się do Mędrca, chociaż ten pogląd, który Chakravarti w 1951 i Larson w 1987 roku uważają za niewiarygodny, przy czym Cakravarti sugeruje, że słowo to odnosi się do jednego z Marutów, podczas gdy komentatorzy Larson i Bhattacharya stwierdzają w tym wersecie, że kapilam oznacza „płowy” lub „czerwonawo-brązowy”, i tak jest również tłumaczone przez Griffitha. Może jednak wiązać Ryszi Kapila z jednoczeniem nauk duchowych dziesięciu ówczesnych zakonów, później szerzej znanych jako daśanami sampradaya.
Seria Śata-piṭaka o Śākhach z Jadźurwedy (Yajurvedam) – szacuje się, że powstała między 1200, a 1000 rokiem p.e.ch. – a wzmianka o Kapila Śākhā położonej w Āryāvarta, co sugeruje, że szkoła Yajurveda nosi imię Ryszi Kapili. Termin Kapileya, oznaczający „klany Kapili”, pojawia się w Aitareya Brahmana VII.17, ale nie dostarcza żadnych informacji na temat oryginalnej Kapileyah. Pariśiṣṭa (addenda) Atharvavedam (w XI.III.3.4) wspomina Kapilę, Āsuri i Pañcaśikha w związku z rytuałem libacji, za który ma być ofiarowany tarpana. W wersecie 5.2 Śvetashvatara Upaniszady stwierdza Larson, że pojawiają się oba terminy Samkhya i Kapila, przy czym Kapila oznacza kolor, a także „widzący” (Rishi) z wyrażeniem „ṛṣiṃ prasūtaṃ kapilam… tam agre…”, co w porównaniu z innymi wersetami Śvetashvatara Upaniszady, Kapila prawdopodobnie odnosi się do Rudry i Hiranyagarbhy. Jednakże Max Muller jest zdania, że Hiranyagarbha, czyli w tym kontekście Kapila, różni się w zależności od brzmienia Upaniszady, jest odrębna i jest później używana do łączenia Ryszi Kapila i przypisywania autorstwa systemu Sankya bóstwu Hiranyagarbha z szacunku dla tego systemu filozoficznego. Całkiem możliwe, że Ryszi Kapila lub inkarnacje Ryszi Kapila praktykowały z tym bóstwem.
Dzieło Kapila-Devahuti Samvada jest podstawą filozofii Sankhya, z której Ryszi Kapila jest dobrze znany. Kapila-Devahuti Samvada, co z grubsza można przetłumaczyć jako „Dyskusje pomiędzy Kapilą i Devahuti”, porusza tematy dotyczące tego, jak skutecznie kontrolować siebie, swoje ja, ego, i naprawdę stać się panem siebie, władcą jaźni i zmysłów. Kapila-Devahuti Samvada to tekst, w którym Devahuti podchodzi do Ryszi Kapila z dylematem. Wspomina, że ma dość zaspokajania swoich pięciu zmysłów i jak twierdzi, przez całe życie poddawała się tym zmysłom, ale one nigdy nie są zadowolone. Kapila wyjaśnia filozofię sankhji, która ma uspokoić umysł i zapewnić jej wewnętrzny spokój. Ta dyskusja ma formę pytań i odpowiedzi. Zostało to szczegółowo wspomniane w trzeciej pieśni Śrimad Bhagavata Purana.
Źródła buddyjskie wspominają, że miasto Kapilavastu zostało zbudowane na cześć oświeconego mędrca Ryszi Kapili. To właśnie w Kapilavastu rodzi się Gautama Budda, i to tutaj spędził pierwsze dwadzieścia dziewięć lat swojego życia czyli pierwszy cykl saturniczny swojego książęcego życia. Ryszi Kapila musiał zatem żyć dużo wcześniej zanim narodził się Gautama Buddha, gdyż miasto powstaje i buduje się powoli. Mędrzec Kapila jest jednym z tych wielkich świętych hinduskiego panteonu mędrców, zaangażowanych w renesans okresu wedyjskiego. Uważany jest za jednego z potomków Manu, który był wnukiem Bóstwa Brahmy. Mędrzec Kapila wyróżnia się spośród innych mędrców i świętych Indii, a uważa się go nawet za inkarnację Bóstwa Wisznu.
Mędrzec Kapila był zdecydowanym zwolennikiem religii i duchowości wedyjskiej i podkreślał wyższość Świętych Wed. Jego uczniowie odegrali kluczową rolę w założeniu miasta Kapilavastu, najpierw pustelni, aśramah, w której naucza się nauk wedyjskich. Wielu buddystów uważa Ryszi Kapilę za osobę, która ponownie inkarnowała się jako Mistrz Gautama Budda. Jego filozofia Sankhya kładzie nacisk na koncepcję świata uniwersalnego, a w wielu dyskursach kładł nacisk na związek wszechświata, duszy i ciała. To dzięki naukom mędrców takich jak Ryszi Kapila nacisk kładzie się na związek pomiędzy Stwórcą, a stworzeniem, Kreatorem, a kreacją. Jest rzeczą oczywistą, że każda dusza, jaźn, dźiwah, dźiwatman, potrzebuje oczyszczenia, osiągnięcia doskonałego zbawienia i zjednoczenia się z mocą kosmosu, wszechświata. Należy zauważyć, że wielu świętych, takich jak Maharyszi Patańdźali, jest wyznawcami filozofii Sankhya. Wielu innych świętych, takich jak Swamy Vivekananda Maharaj, chwali go jako najlepszego psychologa i parapsychologa na świecie.
Legenda związana z Mędrcem Kapilą
Mędrzec Kapila i święto Makara Sankranti mają ścisły związek, które celebruje zejście rzeki Ganges. Król Ocenu Sakara wykonał „Aśwamedha Jagę”, rytuał obdarzający ogromnymi mocami. Koń będzie czczony i zostanie złożony w ofierze. Za każdym razem, gdy król wykonuje rytuał, Król Niebian Indra ukradł konia i spowodował przeszkodę w ofierze. Aby zapobiec kradzieży konia przez Króla Niebian Indrę, ukryli go bezpiecznie w pustelni Mędrca Kapili. Później Król Sakara wysłał sześćdziesiąt tysięcy żołnierzy swego wnuka, aby przywiózł tego wyjątkowego konia. Kiedy synowie dotarli na miejsce, odkryli, że koń zniknął z miejsca. Kopali ziemię bardzo głęboko, a kiedy kopali, Mędrzec Kapila bardzo się tym niepokoił, ale oni się tym wcale nie przejmowali. Zaniepokojony nimi gniew Mędrca Kapili bardzo wzrósł i spalił tych wnuków. Kiedy Król Sakara błagał o odkupienie wnuków, Mędrzec Kapila powiedział, że można ich odzyskać, tylko jeśli przywrócą Ganges, rzekę Gangę na Ziemię, a jej miłosierdzie pobłogosławi zrujnowane dusze.
Filozofia Sankhyam
Sankhja (sāṁkhya) – to dualistyczny, ortodoksyjny, to znaczy uznający autorytet starożytnych Wed, system filozofii indyjskiej. Według szkoły Sankhji świat powstał w wyniku współdziałania dwóch zasad: ducha – purusza i materii – prakryti. Istotą jak każdego klasycznego systemu indyjskiego jest nauka o wyzwoleniu duszy z kołowrotu wcieleń. Kierunek ten określa kondycje człowieka i naucza w jaki sposób zdobyć zrozumienie wyzwalające. Purusza jest zasadą obdarzoną świadomością (ćittam), trwałą, niezmienną. Prakriti natomiast jest zmienna, nietrwała, nieświadoma; przejawia się ona poprzez trzy guny:
sattwa, sattwogunah – światło, lekkość, element przyjazny, rozumność, myślenie, mądrość;
radźas, radźogunah – ruchliwość, zmienność, pragnienie, przyciąganie i odpychanie;
tamas, tamogunah – inercję, bierność, ciemność, tępota, mrok, głupota, bezruch, element hamujący.
W czasie swojego oddziaływania, guny łączą się w najróżniejszy sposób: to łącząc się parami powodują powstawanie trzeciej cechy, to znów wspierają się lub znoszą swoje działanie. Cała aktywność świata przejawia się dzięki oddziaływaniom gun (cech) natury materialnej.
Om Tat Sat
(Opracowanie na podstawie zapisków z wykładów Śri Swamy Paramahansa Lalitamohan-Dźi G.K.)
Dodaj komentarz