Socjalizm, Lew Trocki i trockizm

Trockizm i Lew Trocki w ruchu robotnicznym
Trockizm trzeba rozważać w kontekście powstających już w XVIII wieku nurtów filozoficznej myśli socjalistycznej mającej na celu poprawę warunkow życia ludzi pracy, chłopów i najemnych robotników. Socjalizm to ideologia społeczna powstała na gruncie krytyki dzikiego kapitalizmu, głosząca pierwotnie zniesienie stosunków społecznych opartych na prywatnej własności środków produkcji oraz budowę struktur socjalnych w duchu kolektywizmu. Twórcami ideałow sprawiedliwości społecznej, równości względem prawa i państwa czyli socjalizmu, który pojawił się w myśli europejskiej w końcu XVIII wieku, byli: F. Babeuf, C.H. de Saint-Simon, Ch. Fourier, R. Owen. Ich koncepcje, nazwane później mianem socjalizmu utopijnego, krytykowały stosunki kapitalistyczne z punktu widzenia praw natury i zasad sprawiedliwości. Głównymi teoretykami socjalizmu połowy XIX wieku stali się: Karol Marks, Fryderyk Engels i P. Proudhon, twórcy marksizmu i anarchosyndykalizmu. Przyczynili się oni do utworzenia we wrześniu 1864 Międzynarodowego Stowarzyszenia Robotniczego, tzw. I Międzynarodówki, na której forum toczyła się walka między zwolennikami marksizmu, proudhonizmu i anarchizmu M. A. Bakunina. Znaczną popularność zdobyły również socjalistyczne koncepcje reformistyczne F. Lasalle’a, postulujące przeprowadzenie reform przy pomocy państwa.

W końcu XIX wieku dominującą rolę w ruchu socjalistycznym zdobył marksizm związany z ruchem robotniczym i działalnością II Międzynarodówki. W jej łonie doszło następnie do rozłamu związanego z krytyką marksistowskiej teorii walki klasowej, rewolucji socjalistycznej i dyktatury proletariatu. Czołowym przedstawicielem tego nurtu, określanego jako rewizjonizm, był E. Bernstein, głoszący teorię pokojowej transformacji kapitalizmu w socjalizm. Różnorodne koncepcje socjalistyczne spowodowały powstanie kierunków antagonistycznych, z których najsilniejszymi stały się: socjaldemokracja i komunizm, a znaczącą rolę odegrały również syndykalizm i anarchizm. W marcu 1919 z inicjatywy Włodzimierza Iljicza Lenina powstała III Międzynarodówka wzywająca do rozprzestrzeniania, wzorem Rosji Radzieckiej, rewolucji we wszystkich krajach. W latach 20-tych XX wieku zmierzała ona do całkowitego ograniczenia samodzielności partii wchodzących w jej skład. W XXI wieku cechą doktryn socjalistycznych jest w zasadzie wyłącznie modyfikowanie ustroju kapitalistycznego – dążenie do większej sprawiedliwości społecznej poprzez m.in.: systemy podatkowe, ubezpieczenia społeczne, a także interwencjonizm państwowy. Silny socjalistyczny interwencjonizm państwowy widać w czasie kryzysu gospodarczego, gdy rządy wydają ogromne pieniądze na ratowanie upadających banków prywatnych, które same w sobie są głównym motorem kryzysów. Najsilniejszy nurt socjalizmu reprezentują partie socjaldemokratyczne działające w Europie Zachodniej i Północnej, np. w Szwecji. W latach 1917-1991 w europejskich krajach bloku sowieckiego, a także w niektórych afrykańskich i azjatyckich, wielokrotnie nadużywano terminu socjalizm czy demokracja ludowa, określając nim panujące w nich wówczas autorytarne i totalitarne ustroje polityczno-społeczne.

Trockizm to nazwa filozoficznej koncepcji ideologiczno-politycznej głoszonej przez Lwa Trockiego, powstała w ZSRR w toku sporu o taktykę partii bolszewickiej i światowego ruchu robotniczego po śmierci Włodzimierza Lenina. Trockizm to zasadniczo ultralewicowy i idealistyczny kierunek w ruchu robotniczym czy robotniczo-chłopskim oparty na ideologicznych i społeczno-politycznych poglądach Lwa Trockiego, kontynuowany przez jego zwolenników skupionych w założonej w 1938 IV Międzynarodówce. Trockizm powstał na przełomie lat 20-tych i 30-tych XX wieku w rosyjskiej partii bolszewickiej i międzynarodowym ruchu robotniczym, jako kierunek opozycyjny do stalinizmu. Ważnym elementem trockizmu była globalna krytyka wynaturzenia rewolucji w Rosji – działalności radzieckich komunistów, jej wodza Józefa Stalina. Kapitalizm to generalnie narzędzie dla spryciarzy i cwaniaków, aby bogacić się kosztem reszty społeczeństwa. Ilość bogaczy kontrolujących gospodarkę i państwo nie przekracza w kapitalizmie 2 procent. Reszta musi żyć w biedzie i nędzy, podlegac wyzyskowi i ekonomicznego niewolnictwa. kapitalizm nie jest dla ludzi tylko dla pasożytów społecznych i ekonomicznych niewolników. Wedle Lwa Trockiego to, co Józef Stalin zrobił z ZSRR, to kapitalizm państwowy, gdzie rządzaca partyjna biurokracja zastapiła 2 procent kapitalistów i z pomocą terroru zaczęła wykorzytywać resztę społeczeństwa z nazwy Kraju Rad.

Lew Dawidowicz Trocki, a właściwie Лейба Давидович Бронштейн, Lejba Dawidowicz Bronsztejn – ur. 7 listopada [26 października st.st.] 1879 w Janówce w guberni chersońskiej, zm. 21 sierpnia 1940 w Meksyku – rewolucjonista rosyjski, jeden z twórców i przywódców RFSRR i ZSRR. Przewodniczący Komitetu Wojskowo-Rewolucyjnego w Piotrogrodzie w czasie Wielkiej Rewolucji Październikowej (WRP), członek Biura Politycznego RKP(b) i WKP(b), komisarz ludowy spraw zagranicznych RFSRR, następnie komisarz ludowy wojny i marynarki wojennej w rządzie RFSRR i ZSRR (do 1925). Konkurent Józefa Stalina Dżugaszwili do objęcia władzy po śmierci Włodzimierza Iljicza Lenina. Lew Trocki został w 1940 roku brutalnie zamordowany z polecenia Józefa Stalina, Sekretarza Generalnego WKP(b). W bogatym kapitalistycznym USA w totalnej nędzy żyje ponad 70 milionów ludzi, których nie stać nawet na wizytę u lekarza czy posłanie dzieci do szkoły. Kapitalizm doprowadza od 1/5 do 1/3 społeczeństwa do skrajnej nędzy i ekonomicznego wyzysku tych, którzy pracują na niewolniczych zasadach, a kosztem tej nędzy garstka miliarderów i milionerów żyje sobie w luksusie i nie chce przyjąć do wiadomości, że aspołecznie pasożytuje na swoim kraju i jego narodzie.

Podstawowe założenie filozofii trockizmu oparte jest na koncepcji permanentnej rewolucji. Według niej warunkiem skuteczności rewolucji nie jest ustanowienie sprawiedliwego porządku społecznego tylko w jednym kraju, lecz przeniesienie jej na wszystkie państwa kapitalistyczne. Z doktryny tej wynika koncepcja tzw. eksportu rewolucji, polegająca na międzynarodowej aktywności działaczy rewolucyjnych. W jej ujęciu partia jest świadomą elitą, która przewodzi masom w walce rewolucyjnej. Trockizm jako filozofia społeczna sprzeciwiał się więc stalinowskiej idei urzeczywistniania rewolucji w jednym kraju (ZSRR). Zasadniczo, socjalizm w każdej postaci zmniejsza społeczne nierówności i stara się w jakims stopniu ulżyć ciężkiej doli tych, którzy są najbiedniejsi, a często także nieporadni z powodu choroby, kalectwa czy niedorozwoju umysłowego.

Ideą trockizmu był również rozbudowany tzw. centralizm demokratyczny, który zakładał, że w ramach partii rewolucyjnej (nie w całym społeczeństwie), jej członkowie mogą prowadzić swobodny ideologiczny dyskurs, wymieniać poglądy i koncepcje. Pozostawał więc w opozycji do stalinizmu, który uważał, że i w społeczeństwie i w partii komunistycznej musi istnieć jedna, spójna ideologia. Trockizm był także przeciwny sojuszowi robotniczo-chłopskiemu z innymi opcjami politycznymi jako rozwiązaniu wyjątkowo szkodliwemu dla idei rewolucji. Trockizm proponował swoistą koncepcję gospodarowania. Społeczność miała by zostać całkowicie pozbawiona własności tak indywidualnej, jak i zespołowej. Wszystkimi dobrami w państwie zarządzać miała państwowo-partyjna elita intelektualna. Mechanizmem zabezpieczającym przed wynaturzeniem i zbiurokratyzowaniem tego aparatu powinna być stała rotacja funkcji i szeroka, otwarta dyskusja wewnątrzpartyjna.

Trockiści początkowo tworzyli frakcje w ramach partii robotniczych w ZSRR i innych krajach. Po 1927 (usunięcie Trockiego z partii), zaczęli tworzyć samodzielne ugrupowania, byli prześladowani przez oficjalne władze partii komunistycznej w ZSRR. W 1938 ugrupowania trockistowskie utworzyły tzw. IV Międzynarodówkę. Idee filozoficzne trockizmu znalazły znaczny oddźwięk wśród zachodnich intelektualistów, którzy widzieli w nich prawdziwe ideały komunizmu (w opozycji do wynaturzeń stalinizmu). Po II wojnie światowej trockizm pojawił się w programach ugrupowań lewicowych na Zachodzie, zwolennicy trockizmu lub wyznawcy niektórych jego idei odegrali wielką rolę w studenckiej rewolcie końca lat 60-tych XX wieku i powstaniu Ruchu New Age. Niektóre elementy trockizmu były wybiórczo zapożyczane lub adaptowane przez inne doktryny, np. przez maoizm (koncepcja rewolucji światowej) i przez ruchy skrajnie lewicowe zwłaszcza w Ameryce Łacińskiej, jednak nie należy mylić umiarkowanego i tolerancyjnego trockizmu z lewactwem ani maoizmem.

Socjalizm (łac. societas – wspólnota, społeczność) to wieloznaczne pojęcie, odnoszące się do prób zmniejszenia nierówności społecznych i upowszechnienia świadczeń socjalnych, lub poddania gospodarki kontroli społecznej poprzez instytucje państwowe, samorządowe, korporacyjne lub spółdzielcze. Częścią wspólną wszystkich odmian socjalizmu jest częściowe lub całkowite odrzucenie idei kapitalistycznego wolnego rynku, ograniczenie własności prywatnej oraz promowanie idei sprawiedliwości społecznej. W państwach systemu radzieckiego rządzonych przez partie komunistyczne (tzw. państwa socjalistyczne, demokracji ludowej) socjalizm miał być systemem, w którym środki produkcji byłyby uspołecznione, a gospodarka według ideologii marksistowskiej miała być nastawiona na sprawiedliwy podział dóbr, a nie na zysk właścicieli kapitału. Socjalizm w tym systemie miał być drogą do komunizmu, który w praktyce nigdy nie został zrealizowany jako społeczeństwo bezklasowe. Młodzież współczesna może nie wiedziec, ale komunizm nigdy nie istniał, nigdzie go nie zbudowano, zatem mówienie o państwach komunistycznych jest absurdem. W rzeczywistości państwa bloku sowieckiego były formą dyktarury partyjno-militarnej naukowo nazywanej dyktaturą proletariatu. Niestety, jak dobitnie wykazał to Lew Trocki, dyktatura owa zamieniła się we władzę partyjnej biurokracji, a ideały socjalistycznej władzy i kontroli społeczeństwa nad gospodarką i podziałem wypracowanych dóbr nigdy nie zostały wcielone w życie.

Socjaliści są zwolennikami bardzo różnorodnych poglądów filozoficznych i społeczno-politycznych. Istnieje nawet ‘socjalizm dhammiczny’ (dharmiczny) – system nauk społecznych będących wynikiem buddyjskiej analizy obecnego społeczeństwa, stworzony w Tajlandii przez mnicha buddyjskiego Buddhadasa Bhikkhu (Mnich Służebnik Buddy). Socjalizm marksistowski jest podparty filozofią materializmu historycznego i dialektycznego. Celem dla marksistów jest przede wszystkim emancypacja pracy. Wiele teorii socjalistycznych utrzymuje, że zachowania człowieka są w dużej mierze kreowane przez środowisko społeczne. W szczególności socjalizm marksistowski głosi że społeczne obyczaje, wartości, cechy kulturowe i gospodarcze praktyki są wykreowane przez społeczeństwo, a nie są wynikiem naturalnego, niezmiennego prawa. Kapitalizm, czego w tym ustroju każdy może doświadczyć na własnej skórze, koncentruje władzę i bogactwo w małej grupie społecznej, która kontroluje środki produkcji i czerpie bogactwo poprzez system wyzysku i niewolnictwa ekonomicznego. To tworzy warstwowy system społeczny, oparty na nierównych stosunkach społecznych, które nie zapewniają równych szans dla każdego człowieka który chce zmaksymalizować swój potencjał i nie wykorzystuje dostępnych technologii i środków dla potencjału w interesie społeczeństwa. Socjalizm udowadnia że kapitalizm jest bardzo złym systemem ekonomicznym i społecznym, gdyż zasadniczo służy interesom właścicielu kapitału (miliarderom, bogaczom) i wiąże się z wykorzystaniem pracowników jako najemnej siły roboczej, rodzaj ekonomicznych niewolników. Aby to zmienić, socjaliści chcą zastąpić go innym systemem lub znacznie modyfikując system kapitalistyczny drogą reform (reformizm), w celu stworzenia bardziej sprawiedliwego społeczeństwa, gwarantującego lepsze standardy życiowe. Współcześnie ugrupowanie reformistyczne (socjaldemokracja) głoszą chęć stopniowej reformy kapitalizmu, aby miał ludzkie oblicze. Przeciwni temu są marksiści którzy są zwolennikami kolektywnej kontroli produkcji.

W Indii rządy o profilu typowo socjalistycznym wprowadził Mahatma Mohandas Gandhi, sam wyznający poglądy i zapatrywania socjalistyczne, co spowodowalo zamach i zabójstwo tego wielkiego myśliciela, który zawsze dbał o losy najbiedniejszych, ubogich i nieporadnych obywateli swojego kraju. Socjalizm Mahatma Gandhi nazywany był indyjską trzecią drogą lub rewolucją gandhijska.

Lew Trocki – Życiorys
Biografia Lwa Trockiego (Leon Trotsky) nie jest w Polsce należycie opracowana, a oficjalne szkolnictwo zdecydowanie pomija i ignoruje tą jedną z najważniejszych postaci światowego ruchu robotniczego w nauce historii oraz wiedzy o społeczeństwie. Lew Trocki został urodzony w 1879 roku w średnio zamożnej rodzinie chłopskiej jako piąte z ośmiorga dzieci z których czworo z nich zmarło już w wieku dziecięcym. W jego domu rodzinnym używano mieszanki języka rosyjskiego i ukraińskiego (surżyk). Jego rodzice byli ateistami i nie używali jidysz, chociaż teoretycznie mieli być z pochodzenia Żydami. Wiadomo jednak, że każdy naród posiada obywateli o bardzo rozmaitych zapatrywaniach filozoficznych czy religijnych, a biblijny judaizm wyznaje tylko kilkanaście procent obywateli pochodzenia żydowskiego na świecie. Życiorys Lwa Trockiego to modelowy przykład represjonowania i mordowania rosyjskich filozofów, myślicieli i działaczy ruchu robotniczego przez reżim stalinowski w ZSRR.

Lew Trocki ukończył z wyróżnieniem prawosławną, chrześcijanską szkołę realną im. Św. Pawła w Odessie, planował studiować matematykę, jednak w 1897 zaangażował się w rodzący się w Rosji ruch robotniczy. Założył razem z kilkoma przyjaciółmi i pierwszą żoną, Aleksandrą Sokołowską, Południoworosyjski Związek Robotniczy, co uważa się za początek działalności rewolucyjnej Lwa Trockiego. W 1898 organizacja została wykryta przez carską bezpiekę i brutalnie rozbita, a on wraz z innymi działaczami robotniczymi został aresztowany i torturowany. W 1900 został skazany na bezterminowe zesłanie na Syberię do miejscowości Ust’-Kut w pobliżu jeziora Bajkał. W tym okresie podobnie jak wielu ówczesnych opozycjonistów przyjął nom de guerre czyli pseudonim “Lew Trocki”.

W 1902 roku uciekł z zesłania do zachodniej Europy, posługując się fałszywym paszportem na nazwisko Lew Trocki czyli swoim konspiracyjnym pseudonimem. W Londynie poznał m.in. Włodzimierza Iljicza Lenina, który już wcześniej dostrzegł w Lwie Trockim obiecującego dziennikarza sprawy robotniczej i marksistowskiego, i planował wciągnąć go do redakcji Iskry, oficjalnego organu Socjaldemokratycznej Partii Rosji. Obaj działacze szybko jednak się ze sobą poróżnili. Lew Trocki nie popierał leninowskiej wizji monolitycznej partii i poparł na II zjeździe frakcję mienszewików.

Lew Trocki w 1905 powrócił sekretnie do rzadzonej przez brutalny carski reżim imperialny Rosji, by wziąć aktywny udział w rewolucji, notabene jako jedyny z ważniejszych rosyjskich działaczy socjalistycznych działających na uchodźstwie. Lew Trocki był ostatnim przewodniczącym Piotrogrodzkiej Rady Robotniczej, wzywał do obalenia znienawidzonego przez Naród Rosyjski caratu poprzez strajk generalny. Po klęsce rewolucji 1905 roku skazany na kolejną dożywotnią katorgę w kolonii karnej w Obdorsku, jednak w 1907 udało mu się uciec z tego prawosławnego carskiego łagru do Szwajcarii.

Wkrótce po wybuchu I wojny światowej Lew Trocki przeniósł się z Zurychu do Paryża, gdzie podjął pracę w redakcji rosyjskojęzycznego dziennika “Nasze Słowo”. Zdecydowanie występował przeciwko wojnie i postawie kierownictwa Drugiej Międzynarodówki i większości socjalistów europejskich, którzy przeszli na pozycje patriotyczne i popierali władze swoich krajów w konflikcie. Podczas konferencji socjalistów w Zimmerwaldzie we wrześniu 1915 roku odegrał istotną rolę, m.in. był autorem tekstu deklaracji końcowej. We wrześniu 1916 roku władze francuskie, na prośbę sojuszniczej carskiej Rosji, zamknęły redakcję “Naszego Słowa” i postanowiły wydalić Lwa Trockiego z kraju. Próbując za wszelką cenę uniknąć wydalenia do Rosji, Lew Trocki trafił do Hiszpanii i stamtąd do Nowego Jorku (w styczniu 1917). Po wybuchu rewolucji lutowej wrócił do Rosji, z krótkim przystankiem w obozie dla jeńców wojennych w Amherst w Kanadzie.

W Piotrogrodzie Lew Trocki natychmiast podjął intensywną działalność polityczną, ostro krytykując kolejne rządy i występując w obronie Piotrogrodzkiej Rady Delegatów Robotniczych i Żołnierskich. Należał wówczas do tzw. frakcji międzydzielnicowców (ros. miezrajoncy), odrębnej od frakcji bolszewickiej i mienszewickiej SDPRR. Po rozruchach lipcowych 23 lipca 1917 trafił do więzienia ze sfabrykowanymi zarzutami o szpiegostwo na rzecz Niemiec. Więzienie opuścił 4 września 1917. Przystąpił do bolszewików we wrześniu 1917 roku, by od razu znaleźć się w Komitecie Centralnym SDPRR(b). W miesiącach poprzedzających Rewolucję Październikową Trocki był jednym z jej “kół napędowych” – zręcznym mówcą, bardzo popularnym wśród robotników, chłopów pańszczyźnianych i żołnierzy, a także organizatorem politycznym o rosnących wpływach.

Dnia 23 września 1917 roku został wybrany na przewodniczącego Piotrogrodzkiej Rady Delegatów Robotniczych i Żołnierskich. W październiku 1917 roku odegrał kluczową rolę w przygotowaniu i przeprowadzeniu zbrojnego przewrotu, jako przewodniczący Komitetu Wojskowo-Rewolucyjnego i w zakresie polityczno-agitacyjnym, gdyż w decydującym okresie przemawiał na wielu wiecach i zebraniach. Był wówczas jednym z kilku czołowych przywódców bolszewickich. Po rewolucji październikowej 1917 roku, jako ludowy komisarz spraw zagranicznych, negocjował brzeski traktat pokojowy, a następnie był komisarzem spraw wojskowych i morskich i głównym organizatorem Armii Czerwonej. Dnia 4 września 1918 jako komisarz wojny i marynarki wojennej stanął na czele Rady Wojennej RFSRR.

Po śmierci Włodzimierza Lenina (1924) pozostawał w ostrym konflikcie z Józefem Stalinem spowodowanym walką o sukcesję po Leninie i walką z rozrastającą się w ZSRR zwyczajową biurokracją jako spuścizną po imperialistycznym caracie. Dostrzegał degenerację ideową, do jakiej dochodziło w partii bolszewickiej, upadek wewnątrzpartyjnej dyskusji i rosnącą rozbieżność między ideałami socjalistycznymi a dążeniami wielu nowo wstępujących członków. W licznych artykułach prasowych i książce Platforma Lewicowej Opozycji domagał się walki z tymi problemami, których uosobieniem dla niego był Dżugaszwili Józef Stalin. Wokół haseł Lwa Trockiego uformowała się nieformalna frakcja w WKP(b) określana jako Lewicowa Opozycja. Lew Trocki ze swoim filozoficznym idealizmem poniósł jednak klęskę. W 1925 musiał odejść z komisariatu wojny, zastąpiony na krótko przez Michaiła Frunzego, a po jego śmierci przez stalinowca Klimenta Woroszyłowa, w 1926 usunięto go z Biura Politycznego, a w listopadzie 1927, po próbie zorganizowania bloku wraz Zinowiewem i Kamieniewem i demonstracjach zwolenników w dniu 7 listopada 1927, został usunięty z WKP(b). Kilka miesięcy później znalazł się na wygnaniu w Ałma-Acie. Jego zwolennicy i sprzymierzeńcy zostali wydaleni z WKP(b) i poddani przez OGPU policyjnym prześladowaniom stalinowskim jak za carskiej Rosji.

W styczniu 1929 został deportowany z ZSRR na podstawie uchwały Biura Politycznego WKP(b), za “działalność kontrrewolucyjną”, a w 1932 pozbawiony obywatelstwa ZSRR. Przebywał na emigracji w Turcji, która jako jedyna zgodziła się go przyjąć (na wyspie Prinkipo (Büyükada)), a następnie w Norwegii, Francji i Meksyku. Z zagranicy toczył walkę z Józefem Stalinem. Stworzył Biuletyn Opozycji jako stałe wydawnictwo periodyczne relacjonujące i komentujące wydarzenia w stalinowskim już ZSRR. Krytykował dyktaturę esbecko-policyjno-wojskową Józefa Stalina jako zdradę ideałów rewolucji socjalistycznej i wynaturzenie istoty młodego państwa radzieckiego. Komentował również bieżące wydarzenia w polityce międzynarodowej, analizując m.in. przebieg rewolucji hiszpańskiej, rozwój katolickiego faszyzmu, katolickiego narodowego socjalizmu i upadek demokracji w Europie Środkowej.

Przez cały okres emigracyjny był tropiony przez radzieckich tajnych agentów Stalina, którzy starali się śledzić każdy jego krok i donosić o nim Józefowi Stalinowi. Już po jego wyjeździe z ZSRR i okresie pobytu w Turcji śledzili go agenci NKWD pochodzenia litewskiego znani w USA (w której do 1961 byli radzieckimi szpiegami) jako Jack i Robert Soble, a Lew Trocki podejrzewając spisek zerwał z nimi kontakt w 1932 roku. Lew Trocki nie zdawał sobie sprawy, ilu z jego sekretarzy, pomocników itp. miało związki z radzieckim, stalinowskim NKWD. Co najmniej trzykrotnie radzieckie służby bezpieczeństwa usiłowały pozbawić go życia – pozorując pożar jego willi na wyspie Prinkipo (Büyükada), a następnie domu pod Paryżem oraz organizując zmasowany atak z użyciem broni maszynowej na jego dom w Meksyku w kwietniu 1940.

Dnia 14 lutego 1938 w niejasnych okolicznościach w szpitalu w Paryżu zmarł syn Trockiego – Lew Siedow, prawdopodobnie skrytobójczo zamordowany przez agenta INO NKWD. W podobny sposób zginęła właściwie cała rodzina Lwa Trockiego, oprócz jego drugiej żony Natalii Siedowej i wnuka.
W 1938 Lew Trocki utworzył IV Międzynarodówkę mająca za zadanie zjednoczyć cały postępowy ruch robotniczy i chłopski dążący do wprowadzenie ustroju ekonomicznej sprawiedliwości społecznej i równości obywateli wobec prawa oraz organów państwa.

Dnia 20 sierpnia 1940 roku Lew Trocki został bestialsko zamordowany na rozkaz Józefa Stalina w miejscu swego zamieszkania – w willi w Coyoacán (w mieście Meksyk) przez płatnego agenta NKWD Ramóna Mercadera, psychopatę i zawodowego zabójcę. Ramón Mercader uderzył z zaskoczenia czekanem w tył głowy Lwa Trockiego, który pracował wówczas przy biurku nad biografią Józefa Stalina, kata Rosjan, rewolucji robotniczej z 1917 roku i mordercę radzieckich komunistów. Zamachowca aresztowano, ale Lew Trocki, ciężko ranny w głowę, zmarł w szpitalu w 26 godzin po zamachu. Jego pogrzeb w Meksyku zgromadził 300 tysięcy osób. Zamachowiec został skazany zaledwie na karę 20 lat pozbawienia wolności, najprawdopodobniej za wstawiennictwem Józefa Stalina i jego reżimu.

Lew Trocki miał czworo dzieci: z pierwszą żoną dwie córki – Zinaidę (w 1933 popełniła samobójstwo w Berlinie) i Ninę (w 1928 zmarła na gruźlicę w ZSRR), a z drugiego małżeństwa z N. I. Siedową dwóch synów – Lwa Siedowa (zamordowany w Paryżu przez NKWD) i Siergieja Siedowa (w 1937 stracony w ZSRR).

W 1937 meksykańska malarka Frida Kahlo udostępniła Lwu Trockiemu i jego żonie swój dom w Coyoacán. Kahlo miała podobnież romans z rosyjskim politykiem. Zamordowano go w 1940 roku, w jej rezydencji. Dom został w dużej części zachowany w stanie z dnia morderstwa i istnieje tam obecnie muzeum Lwa Trockiego. Na terenie muzeum znajduje się grób Lwa Trockiego. Lew Trocki nie został nigdy oficjalnie zrehabilitowany w ZSRR jak wielu innych działaczy ruchu robotniczo-chłopskiego zamordowanych z rozkazu wychowanka prawosławnego gimnazjum i prawosławnego seminarium duchownego, Józefa Stalina. Niemniej w latach 80-tych XX wieku wydano pamiątkowy znaczek z jego postacią, a w 1987 zaledwie zniesiono zakaz publikacji i posiadania jego książek w ZSRR.

Założenia ideowe trockizmu
Twórca teorii permanentnej rewolucji, na podstawie analizy sytuacji w carskiej Rosji doszedł do wniosku, że dokonanie rewolucji socjalistycznej w jednym kraju jest niemożliwe, gdyż gospodarka pojedynczego kraju, zwłaszcza zacofanego, nie ma szans w warunkach globalnego kapitalizmu. Dlatego konieczne było dokonanie takiej rewolucji w wielu krajach, drogą społecznych oddziaływań (wybuch rewolucji w jednym kraju zachęca do wystąpienia robotników innych państw) i poprzez działalność partii lewicowych. Jeżeli rewolucja ograniczy się do jednego państwa, nie ma szans na utrzymanie się. Wszystkie jego utwory objęte były w 1951 roku zapisem cenzury w Polsce, podlegały natychmiastowemu wycofaniu z bibliotek.

Jednym z podstawowych elementów filozofii społecznej trockizmu jest teoria permanentnej rewolucji, swego czasu przeciwstawiana stalinowskiej koncepcji “budowy socjalizmu w jednym kraju”. Teoria rewolucji permanentnej opierała się na marksistowskim założeniu, że budowa socjalizmu, a wcześniej dyktatury proletariatu musi mieć charakter międzynarodowy. Już Fryderyk Engels w pracy Zasady komunizmu pisał: “Czy rewolucja będzie mogła dokonać się w jednym poszczególnym kraju? Nie, jest to niemożliwe […]”. Lew Trocki traktując światową rewolucję robotniczo-chłopską jako proces, a nie jednorazowy akt uwzględniał, że wybuch rewolucji robotniczej nastąpi na początku w jednym kraju, ale później wystąpienia rewolucyjne ogarną inne kraje. Teoretycy bolszewizmu w latach 20-tych XX wieku uważali w większości, że bez rewolucji na Zachodzie rewolucja rosyjska zostanie zniszczona i utrzymanie dyktatury proletariatu w Rosji było uzależnione od zdobycia władzy przez proletariat czyli klasę robotniczo-chłopską w innych krajach. Pierwsze lata po I wojnie światowej i szereg rewolucji w krajach europejskich napawały optymizmem przywódców socjalistycznej bolszewii.

Według idealistycznych trockistów zastąpienie rządów robotniczo-chłopskich przez dyktaturę partii (według stwierdzenia Trockiego: dyktatura proletariatu jest możliwa tylko dzięki dyktaturze partii bolszewickiej) miało być rozwiązaniem wyłącznie tymczasowym i wynikało ze zniszczenia przemysłu w czasie wojny domowej. Nastąpiła wtedy jednak koncentracja władzy w ręku partyjnego aparatu, tzw. biurokratyzacja ZSRR. Politycznym rezultatem neocarskiej biurokratyzacji kraju był stalinizm – polityczna władza biurokracji (występującej jako kasta – narośl – społeczna, nie klasa) nad proletariatem czyli klasą robotniczą i chłopską. W ten sposób – zdaniem Lwa Trockiego – powstało zdegenerowane państwo robotnicze. Lew Trocki krytykował także stalinowski totalitaryzm i czystki w armii i aparacie państwowym ZSRR, które były wymierzone przeciwko idealistycznym i skłonnym do szerokiej dyskusji społecznej trockistom jak i przeciw elementom uważanym przez biurokrację stalinowską za rzekomo kontrrewolucyjne.

Jedną z elementarnych podstaw filozofii trockizmu jest krytyka tejże stalinowskiej biurokracji jako ciała niszczącego państwo robotnicze i prowadzącego w ostateczności do restauracji kapitalizmu, co ostatecznie okazało się przewidywaniem trafnym, jak pokazał rozpad ZSRR. Lew Trocki nazwał ten proces stalinowską kontrrewolucją (termidorem) polityczną. Aby proletariat odzyskał władzę, powinno jego zdaniem dojść do proletariackiej rewolucji politycznej, która obali panowanie kasty biurokratycznej. Według Lwa Trockiego, stalinizm nie był konsekwencją leninizmu, ale jego zaprzeczeniem, powrotem do pewnego rodzaju carskiej dyktatury i kultu jednostki. Józef Stalin, stojący na czele ZSRR, wychowanek kościelnego prawosławnego seminarium duchownego w Gruzji, zniszczył większość zdobyczy wielkiej rewolucji październikowej, doprowadzając do totalitaryzacji życia społecznego, gospodarczego i politycznego w kraju. Zdaniem Lwa Trockiego, ZSRR stał się państwem robotniczym z biurokratycznym wypaczeniem. Zwycięska rewolucja światowa, na którą liczył Lew Trocki, oprócz obalenia rządów kapitalistycznych, obaliłaby również rządy postcarskiej biurokracji. W razie braku rewolucji, biurokracja stopniowo miałaby przechodzić na pozycje kapitalistyczne i samemu się uwłaszczyć, stając się nową burżuazją i cofając kraj do kapitalizmu.

Współcześni trockiści twierdzą, że upadek ZSRR i państw bloku wschodniego potwierdziły przypuszczenia i przewidywania naukowe filozofii Lwa Trockiego. Przykładowo, w proces upadku ZSRR i PRL mocno zaangażowane były biurokratyczne ekipy Gorbaczowa i Jelcyna, a także Jaruzelskiego – Kiszczaka. Trockizm uratował marksizm przed kompromitacją po upadku stalinizmu. Lew Trocki udowodnił w swoich dziełach, że system który obowiązywał w ZSRR, w tym i w PRL, z racji pewnego zacofania tych krajów w stosunku do Zachodu i wszechwładzy biurokratycznej nomenklatury nie mógł być uznany za w pełni socjalistyczny ponieważ socjalizm jako system powinien być stworzony w celu spełnienia potrzeb klasy robotniczej (dyktatura proletariatu) a nie kasty biurokratów i stać na wyższym poziomie rozwoju sił wytwórczych od najbardziej rozwiniętego kapitalizmu. W związku z tym uważał, że “socjalizm w jednym kraju” i w dodatku zacofanym mentalnie oraz gospodarczo, półfeudalnym, nie jest możliwy do zrealizowania. Zamiast “półpaństwa które obumiera” było megapaństwo biurokracji, zamiast “ludu pod bronią” było NKWD pod bronią ujarzmiające lud pracujacy miast i wsi. W napisanej w 1936 roku książce pod tytułem “Zdradzona rewolucja” Lew Trocki rozprawia się ze wszystkimi stalinowskimi mitami propagowanymi przez biurokrację i jej drobnomieszczańskich przyjaciół. W “Zdradzonej rewolucji” rozważył możliwość kontrrewolucji kapitalistycznej poprzez uwłaszczenia się aparatu biurokratycznego, co nastąpiło w ZSRR i innych krajach realnego socjalizmu 50 lat później.

Józef Stalin twierdził odwrotnie niż Lew Trocki, co było na ręke niechętnym światowej rewolucji biurokratom i karierowiczom, pogrobowcom caratu i aktywistom prawosławnym. Dla potwierdzenia swojej tezy Józef Stalin “zadekretował” socjalizm w konstytucji ZSRR z 1936 roku, mimo iż gospodarka i państwo radzieckie stały w jaskrawej sprzeczności z koncepcjami socjalizmu według Włodzimierza Iljicza Lenina. Lew Trocki po śmierci Włodizmierza Lenina pozostawał w ostrym konflikcie z Józefem Stalinem Dżugaszwili na tle walki z rozrastającą się w ZSRR biurokracją. Dostrzegał degenerację ideową, do jakiej dochodziło w partii bolszewickiej, upadek wewnątrzpartyjnej dyskusji i rosnącą rozbieżność między ideałami socjalistycznymi a dążeniami wielu nowo wstępujących członków. Niestety Józef Stalin, ukształtowany w prawosławnym seminarium duchownym w Gruzji, przesiąknięty metodami sprawowania autorytarnej władzy absolutnej, ideami caratu, postawił na wodzowski system zarządzania państwem bez możliwości jakiejkolwiek dyskusji, a wszystkich ‘Starych Bolszewików’ i ideowych komunistów nakazał wymordować lub zamęczyć w łagrach. Zginęło z rąk stalinistów ponad 3 miliony ludzi, którzy tworzyli socjalistyczną wielką rewolucje październikową. Powstała marionetkowa, autorytarna i totalitarna dyktatura nie mająca nic wspólnego z socjalizem, stając się wyrazistym zaprzeczeniem tego, do czego dążył pod szyldem socjalizmu proletariacki ruch robotniczy. Został szyld ale zmieniła się całkowicie polityka i metoda sprawowania władzy. Współcześnie, w końcu XX wieku i u początku XXI wieku demagodzy kapitalistyczni i kościelni kompromituja się totalnie, szczególnie w Polsce, oskarżając komunistów o rzekome zbrodnie zupełnie ignorując prawdę historyczną o tym, że stalinizm to była masowa, ludobójcza zbrodnia na komunistach, socjalistach i socjalistycznych ideałach społecznych.

Ważnym elementem filozofii trockizmu była również idea jednolitego frontu przeciw faszyzmowi, acz nie należy jej mylić z taktyką frontu ludowego proponowaną przez Komintern, mimo iż trockiści doprowadzali do rozbijania ruchu robotniczego i antyfaszystowskiego otwarcie występując przeciwko partiom komunistycznym wielu krajów, które według nich były kontrolowane przez ludobójczych stalinistów. Lew Trocki uważał dwa główne totalitaryzmy, stalinizm i faszyzm za największe niebezpieczeństwo dla ruchu robotniczego i w związku z tym nakazywał mu szczególną mobilizację w krajach zagrożonych dojściem do władzy faszystów i stalinistów. Równocześnie podkreślał, że sojusz zawarty dla przeciwstawienia się faszyzmowi musi być oparty na partiach lewicowych, np. krytykował taktykę Komunistycznej Partii Niemiec, która nie chciała, idąc za wskazówkami Kominternu, walczyć z hitleryzmem razem z SPD, a nie na egzotycznych sojuszach zawieranych przez partie robotnicze z organizacjami reprezentującymi interesy innych klas, jak hiszpański front ludowy. Uważał, że “sojusze międzyklasowe” prędzej czy później muszą zakończyć się marginalizacją lewicy, czy wręcz masakrą, jak w Chinach w 1928.

Bolszewicy
Bolszewicy (ros. большевики) to określenie grupy członków Socjaldemokratycznej Partii Robotniczej Rosji, która na II Zjeździe tej partii w 1903 roku, uznała się za większościową frakcję w partii, a swoich przeciwników określiła mienszewikami. Program polityczny bolszewików opracowany został na VIII Wszechrosyjskim Zjeździe w Moskwie w marcu 1919 roku. Głosił m. in. stopniowe i planowe wprowadzenie socjalizacji do wszystkich dziedzin gospodarki, szerokie plany wykształcenia ludowego (amerykański system „szkoły pracy”). Armia Czerwona miała być formą przejściową do milicji ludowych. Postulował powszechność wykształcenia wojskowego i wychowanie fizyczne w myśl idei skautingu. Inteligencja miała być zachowana jedynie jako wysoko opłacani specjaliści, w tym uzdolnieni geniusze. Pierwotna wersja leninizmu została rozwinięta i wprowadzona w życie przez bolszewickiego przywódcę Włodzimierza iljicza Lenina, skąd pochodzi jej nazwa. Jednak, już za życia Lenina doktryna ta ewoluowała na skutek zderzenia teoretycznych założeń z praktyką rewolucyjną.

Bolszewizm (rosyjskie bolszinstwo – większość), ideologia rewolucyjna, przystosowanie podstawowych założeń marksizmu do społecznych i ekonomicznych warunków Rosji i jej tradycji politycznych. Początki bolszewizmu sięgają rozłamu, dokonanego w Brukseli w 1903 na II Zjeździe Socjaldemokratycznej Partii Rosji (SDPRR), gdzie kierowana przez Władimira Iljicza Lenina frakcja uzyskała przewagę większością jednego głosu nad grupą Martowa. Towarzysz Lenin zażądał centralizacji partii i stworzenia elity zawodowych rewolucjonistów, czemu sprzeciwili się pozostali (mienszewicy). Włodzimierz Iljicz Lenin zrewidował i udoskonalił poglądy Karola Marksa uznając, że w Rosji możliwe jest przeprowadzenie rewolucji socjalistycznej przez proletariat w sojuszu z chłopstwem (leninizm). W 1912 bolszewicy utworzyli oddzielną partię – SDPRR(b), która po wielkiej rewolucji październikowej doszła do władzy. Wywodziła się z niej, utworzona w 1953, Komunistyczna Partia Związku Radzieckiego, której ideologią był marksizm-leninizm.

W swojej książce pt. ‘Co robić?’ (1903), Włodzimierz Iljicz Lenin stwierdził iż proletariat może osiągnąć rewolucyjną samoświadomość tylko za sprawą działania partii komunistycznych, w skład których wchodzić muszą profesjonalni, etatowi rewolucjoniści. Wskazywał także na to, iż taka partia może osiągnąć swe cele za pomocą zdyscyplinowanej formy organizacyjnej nazywanej centralizmem demokratycznym. Oficjele partii komunistycznej mieliby być zgodnie z tym wybierani w sposób demokratyczny i w każdej chwili odwołani, ale jeśli już zostaną wybrani, wszyscy pozostali członkowie partii muszą wykonywać ich polecenia bez sprzeciwów. Leninizm twierdził, iż kapitalizm może zostać obalony tylko w drodze rewolucyjnej; każdy inny sposób zmiany (np. ewolucyjny jak w fabianizmie czy socjalizmie demokratycznym) jest skazany na niepowodzenie. Głównym celem partii leninowskiej powinno być więc zatem obalenie istniejącego rządu i zastąpienie go własnym, sprawowanym w imieniu proletariatu, następnie zaś wprowadzenie tzw. dyktatury proletariatu. Partia musi także wykorzystać własną władzę w celu edukowania proletariatu, w celu usunięcia fałszywej świadomości, stworzonej przez burżuazję w celu łatwiejszego panowania nad masami pracującymi i dalszego ich ekonomicznego wyzysku. Formami takiej świadomości fałszywej były m.in. religia prawosławna i katolicka czy nacjonalizm.

Dyktatura proletariatu teoretycznie posiadała formę zdecentralizowanego systemu demokracji bezpośredniej, w której robotnicy dzierżyli władzę za sprawą lokalnych rad (ros. sowiety). Rady takie faktycznie powstawały w czasie wielkiej rewolucji październikowej 1917 roku. Jednak niezwykle trudna sytuacja wewnętrzna Rosji, ogarniętej wojną domową, nie pozwoliła temu systemowi na dłuższe funkcjonowanie. Włodzimierz Lenin wzywał do wielkiej, wszechświatowej rewolucji. Po śmierci Włodizmeirza Iljicza Lenina, w Związku Radzieckim rozpoczęła się walka o władzę. Dwoma głównymi kandydatami na jego miejsce byli Józef Stalin i Lew Trocki. Józef Stalin zwyciężył, a Lew Trocki został wygnany z kraju. Z tego powodu w końcu lat 20-tych XX wieku, ZSRR rozpoczęło odchodzić od założeń myśli Lenina w kierunku ideologii nazywanej stalinizmem, której jednym z głównych założeń było błędne jak się ostatecznie okazało stwierdzenie, iż Związek Radziecki był wystarczająco silny aby zbudować socjalizm samemu. Inną znamienną cechą stalinizmu był ekstremalna centralizacja władzy i ekspansja jej uprawnień, która doprowadziła do powstania bezwzględnego stalinowskiego totalitaryzmu. Znajdując się za granicą, Lew Trocki w swoich pismach prezentował własną interpretację leninizmu i co za tym idzie bolszewizmu, którą nazwano później trockizmem. Oskarżał on Józefa Stalina o zdradę rewolucji socjalistycznej. Lew Trocki, jak również niemal wszyscy byli rewolucyjni towarzysze Lenina, nazywani “Starymi Bolszewikami”, zostali systematycznie wymordowani z rozkazu Józefa Stalina.

Udział Imperium Rosyjskiego w I wojnie światowej ujawnił zacofanie jej gospodarki. Armia rosyjska ponosiła na froncie liczne klęski. Przedłużająca się wojna spowodowała kryzys gospodarczy, a w kraju brakowało żywności. Winą za występujące trudności inteligencja, chłopi, robotnicy i część żołnierzy obarczali cara Mikołaja II i jego doradców. Społeczeństwo domagało się poprawy warunków życia, swobód obywatelskich, uwolnienia więźniów politycznych i wycofania kraju z wojny. Na początku 1917 roku w Piotrogrodzie wybuchł strajk robotników żądających lepszego zaopatrzenia w żywność. W kolejnych dniach przyłączyli się do niego robotnicy z innych miast oraz żołnierze, a protest przerodził się w rewolucję lutową. Jej uczestnicy zorganizowali własne rady, czyli reprezentacje robotników, chłopów i żołnierzy. Przedstawiciele rad wraz z rosyjskimi parlamentarzystami utworzyli nowy rząd. W wyniku rewolucji car zrzekł się władzy, a Rosja stała się republiką. Nowe władze, choć uwolniły więźniów politycznych i przywróciły wolność słowa, nie wycofały kraju z wojny. W związku z tym coraz więcej zwolenników zyskiwali bolszewicy pod przywództwem Włodzimierza Lenina. Obiecywali oni chłopom przekazanie na własność ziemi, zaś wszystkim Rosjanom – zawarcie pokoju z państwami centralnymi.

W dniach 6-7 listopada 1917 roku bolszewicy opanowali Piotrogród. Aresztowali dotychczasowe władze i utworzyli nowy rząd z Leninem na czele. Odtąd zaczęli przejmować władzę w Rosji. Wydarzenia te przeszły do historii jako rewolucja październikowa. Z rozkazu Lenina prześladowano przeciwników partii bolszewickiej. Więziono i mordowano arystokratów, szlachtę, bogatych mieszczan i chłopów, a także członków innych partii. Komuniści nie zdołali podporządkować sobie całego kraju, gdyż wystąpiła przeciwko nim część wyższych dowódców wojskowych. W wyniku tego w Rosji wybuchła trwająca kilka lat wojna domowa. Przyniosła ona śmierć milionom ludzi, nie tylko na skutek walk i terroru, ale również z powodu głodu panującego wówczas w Rosji. Ostateczne zwycięstwo w wojnie odnieśli bolszewicy i przejęli władzę w całym kraju. W 1922 roku zmienili nazwę państwa na Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich (w skrócie ZSRR).

Permanentna rewolucja trockistowska
Permanentna rewolucja – teoria filozoficzna ruchu robotniczego, związana z postacią Lwa Trockiego. Miała na celu wytłumaczenie sposobu, w jaki rewolucje socjalistyczne miały mieć miejsce w społeczeństwach, które nie osiągnęły stadium zaawansowanego kapitalizmu. Po raz pierwszy wyrażenie zostało użyte przez filozofa i socjologa Karola Marksa w 1850 roku, w tekście Apelu Komitetu Centralnego do Związku Komunistów.

Filozof Karol Marks używał terminu rewolucja permanentna w kontekście zmian politycznych zachodzących w krajach, gdzie stopniowo traciła znaczenie szlachta jako klasa rządząca, natomiast decydującą rolę przejmowała burżuazja. Jego zdaniem robotnicy nie powinni czekać na dostatecznie duży rozwój kapitalizmu (jak mogłaby sugerować zbyt dosłowna interpretacja materializmu historycznego), ale uczestniczyć w wydarzeniach politycznych jako samodzielna i zorganizowana w odrębnych organizacjach warstwa społeczna. Nie przeszkadzałoby to oczywiście wspierać “postępowych”, choć “klasowo obcych” formacji, jeśli wymagałaby tego doraźna taktyka (np. dopuszczalny czasowy sojusz z burżuazją przeciwko feudalizmowi, ale już nie długoterminowe wspieranie tej pierwszej). Zwłaszcza pod koniec życia Karol Marks wskazywał, że w krajach zacofanych (jak Imperium Rosyjskie) przewrót polityczny rozpoczęty jako obalenie przestarzałego ustroju może, za sprawą robotniczej aktywności, przybrać obrót zupełnie nieoczekiwany i wprowadzić kraj na drogę rewolucji socjalistycznej. Zdaniem marksistów dowodem słuszności tego toku rozumowania były rewolucja lutowa oraz rewolucja październikowa. Równocześnie Karol Marks pozostawał orędownikiem internacjonalizmu, jednak w jego pismach nie funkcjonuje on jako aspekt rewolucji permanentnej, lecz jako odrębny postulat. Rewolucja socjalistyczna w Rosji doprowadziła jednak do powstania zwyrodnialej hybrydy w postaci stalinizmu.

Teoria permanentnej rewolucji została po raz pierwszy sformułowana w czasie rewolucji roku 1905, jako próba wyłożenia tego, która z klas społecznych odegra wiodącą rolę w nadchodzącej rewolucji rosyjskiej. Rozwinął tę teorię w późniejszym dziele, wydanym w 1930 roku, zatytułowanym właśnie ‘Permanentna rewolucja’. Książka ta była odpowiedzią na ataki Karola Radka, promującego stalinowską ideę socjalizmu w jednym państwie. Zdaniem Lwa Trockiego w krajach zacofanych powtarzanie schematu zachodnioeuropejskiego (najpierw rewolucja burżuazyjna, a potem rozwój ruchu robotniczego) było bezcelowe. Burżuazja krajów nierozwiniętych nie mogła bowiem odgrywać dawnej postępowej roli, nie występowała w obronie praw człowieka itp., zaś większość środków produkcji była w rękach zagranicznego kapitału, niezainteresowanego rozwojem kraju. Dlatego robotnicy powinni przyłączyć się do rewolucji o charakterze burżuazyjnym nie rezygnując z własnych postulatów i przekształcając proces rewolucyjny w rewolucję robotniczą. Dopiero wtedy można byłoby mówić o prawdziwych przekształceniach. Następnym krokiem miało być przeniesienie rewolucji także do innych krajów, przede wszystkim rozwiniętych; w innym wypadku rewolucja w kraju nierozwiniętym nie może się utrzymać bez degeneracji czyli faktycznego zaprzepaszczenia własnych celów.

W stosunku do krajów o opóźnionym rozwoju burżuazyjnym, a w szczególności krajów kolonialnych i półkolonialnych, teoria rewolucji permanentnej oznacza, że pełne i realne osiągnięcie celów demokratycznych i narodowowyzwoleńczych nie jest do pomyślenia inaczej, jak poprzez dyktaturę proletariatu, polegającą na przejęciu przez proletariat władzy w charakterze przywódcy narodu uciskanego, a przede wszystkim mas chłopskich. Dyktatura proletariatu, który dochodzi do władzy jako przywódca rewolucji demokratycznej, wraz ze zwycięstwem tej rewolucji nieuchronnie i nagle staje w obliczu celów, związanych z głębokimi przeobrażeniami burżuazyjnego prawa własności. Rewolucja demokratyczna przekształca się bezpośrednio w socjalistyczną i tym samym staje się permanentna. (Lew Trocki, “Czym jest permanentna rewolucja?”; Aneks do książki Permanentna rewolucja z 1930 roku.)

Mimo tego, iż wszystkie środowiska trockistowskie uznają rewolucję permanentną za jeden z głównych wyróżników ich światopoglądu, koncepcja ta była różnie interpretowana, zaś rozbieżności w analizie politycznej przy użyciu jej zasad w kilku przypadkach doprowadziło do rozłamów w ruchu. Zasadnicza zgodność panuje jedynie co do tego, że teoria rewolucji permanentnej została potwierdzona wydarzeniami w wielu krajach nierozwiniętych. Jednak już podawane przykłady (najczęściej są to Chiny, Kuba, Chile i współczesna Wenezuela) różnią się w zależności od odłamu trockizmu. Najbardziej nietypową interpretację rewolucji permanentnej reprezentują na początku XXI wieku zwolennicy Tony’ego Cliffa, który rozwinął tę koncepcję o analizę rewolucyjnej roli inteligencji oraz niektórych środowisk nacjonalistycznych w krajach, gdzie proletariat jest szczególnie nieliczny. Jego teoria (ang. deflected permanent revolution) jest jednak odrzucana przez większość trockistów jako nadinterpretacja.

Program przejściowy trockizmu
Program przejściowy to teoretyczna praca Lwa Trockiego z 1938, stanowiąca jeden z podstawowych dokumentów światowego ruchu trockistowskiego. Jej pełny tytuł brzmiał Śmiertelna agonia kapitalizmu i zadania Czwartej Międzynarodówki. Wyjściowym założeniem dokumentu było przekonanie, iż robotnicy, zdezorientowani kryzysem partii socjaldemokratycznych i stalinizmem nie są w stanie dokonać rewolucji socjalistycznej. Jedyną możliwością podniesienia ich świadomości klasowej i tym samym zachętą do nowej rewolucji miało być wdrożenie przez trockistów (jako kontynuatorów prawdziwej nieskażonej stalinizmem myśli marksistowskiej) szeregu “postulatów przejściowych”, przede wszystkim natury ekonomicznej.

Trockizm ortodoksyjny
Trockizm ortodoksyjny to odłam międzynarodowego ruchu trockistowskiego, opierający swoją ideologię i praktykę na filozofii i poglądach politycznych Lwa Trockiego, Włodzimierza Lenina oraz Karola Marksa, odrzucając natomiast dorobek późniejszych działaczy trockistowskich, niekiedy z wyłączeniem niektórych działaczy-założycieli IV Międzynarodówki. Pojęcie to pojawiło się pierwszy raz w dokumentach Międzynarodowego Komitetu Czwartej Międzynarodówki (ICFI) po jego uformowaniu się w 1953 roku. Organizacja ta w swoich dokumentach określiła się jako “wywodzącą się z tradycji trockizmu ortodoksyjnego” i wezwała identyfikujących się z tą tradycją do wstąpienia do swoich szeregów. Grupa ta przeciwstawiła pojęcie ortodoksyjnego trockizmu “pablizmowi”, tj. koncepcjom politycznym Michela Pablo, zaakceptowanym w tym czasie przez zarząd Międzynarodówki wbrew opiniom założycieli ISFI.

Żadna inna grupa trockistowska nie uznała ortodoksyjnego trockizmu za swoją podstawę ideową czy filozoficzną, zaś sam ISFI poważnie ucierpiał liczebnie po odejściu z organizacji jej największej, amerykańskiej sekcji w 1963, a następnie kolejnych rozłamach (odeszły grupy brytyjska i francuska). Powodem tych trudności były kontrowersje wokół oceny Programu przejściowego. Zwolennicy pełnej ortodoksji nie zdołali wówczas przekonać rozłamowców, że dokument ten, jako że został przyjęty przez IV Międzynarodówkę, powinien nadal być podstawą taktyki i strategii trockistów. Do dzisiaj przerzedzony ICFI określa się jako jedyna istniejąca grupa ortodoksyjnych trockistów. Wiele organizacji trockistowskich uważa jednak, że słowa te nie mają już większego znaczenia.

Entryzm
Entryzm to taktyka stosowana przez ugrupowania trockistowskie w celu zdobycia poparcia u ludzi o poglądach lewicowych w krajach, gdzie pojęcie trockizmu nie jest szerzej znane i rozumiane, za to istnieją masowe partie komunistyczne lub socjaldemokratyczne. Metoda upowszechniła się na tyle, że w Polsce po reakcyjnym przewrocie w 1989 roku zaczęły ją stosować także inne organizacje polityczne oraz religijne, w tym tajne sekty, takie jak faszystowska Opus Dei, tyle, że do przejmowania socjalistycznego i socjaldemokratycznego typu partii oraz podobnych organizacji politycznych. Przykładowo, Sojusz Lewicy Demokratycznej przejęły metodą entryzmu siły sekty Opus Dei i praktycznie całkowicie kontrolują dokonując rozłamów, odejść i wymuszając praktyczną likwidację lub całkowite zaniechanie wielu typowo lewicowych aktywności. W dziwny sposób, wskutek entryzmu ze strony Opus Dei, partia władzy SLD stała się całkowicie spolegliwa i uległa wobec kościoła katolików, a jej władze i członkowie zachowują się tak, jakby z ateizmem i agnostycyzmem ani socjalizmem nie miały nic wspólnego, za to partia była jakąś fasadowo lewicową z nazwy tylko przybudówką papiestwa i obrońcą interesów czarnego kleru oraz zawsze faszystowskiego państwa Watykan, które wymusiło bardzo niekorzystny i absurdalny konkordat.

Założenia entryzmu – choć nie sam termin – pojawiają się w pismach Lwa Trockiego z ostatniego okresu życia. Jednak jedynym eksperymentem entrystowskim z tego okresu był tzw. francuski zwrot. Zasadnicze rozwinięcie koncepcji entryzmu jest dziełem południowoamerykańskiego trockisty Michela Pablo. Uważał on, iż trockiści powinni wstępować do organizacji lewicowych reprezentujących różne nurty marksizmu, a także działać w partyjnych młodzieżówkach i związkach zawodowych, słowem – wszędzie, gdzie można znaleźć ludzi o poglądach lewicowych. W tych organizacjach zadaniem trockistów miało być propagowanie swoich idei na skalę masową, a następnie wywieranie nacisku na kierownictwo organizacji, by realizowało program konsekwentnie lewicowy, a w końcu de facto przeszło na trockizm. Pablo uważał, że wstępując do organizacji o już ustalonej renomie w ruchu robotniczym i robotniczo-chłopskim i już ugruntowanej popularności radykalni lewicowcy mają większe szanse niż w wypadku tworzenia od zera własnej partii, której nikt nie zna i przynajmniej na początkowym etapie nie darzy zaufaniem. Poza wstępowaniem do partii lewicowych, trockiści mieliby jednak tworzyć własne struktury, zajmujące się koordynowaniem działań agitacyjnych członków, wydające własną prasę i stosujące inne metody propagandowe.

Taktyka entryzmu była na masową skalę stosowana przez trockistów właściwie we wszystkich większych partiach robotniczych i komunistycznych w krajach Europy Zachodniej po II wojnie światowej. Również dziś trockiści są obecni w tych organizacjach, formując tzw. lewe skrzydło. Taktyka entryzmu jest jednak stosowana ze zmiennym szczęściem. Niekiedy trockistom udawało się doprowadzić do istotnej radykalizacji partyjnego stanowiska, jednak często byli po prostu wyrzucani z partii jako “wichrzyciele”.

Taktyka entryzmu przyjmowana jest z mieszanymi uczuciami nawet wśród trockistów. Tezy Michela Pablo doprowadziły do poważnego konfliktu w łonie Czwartej Międzynarodówki, a kolejne spory o sens entryzmu skutkowały rozłamami w ruchu. Współcześnie jedynie Międzynarodowa Tendencja Marksistowska uważa entryzm za swoją podstawową taktykę działania, opierając się tu na rozwinięciu tez Pablo przez Teda Granta w broszurze ‘Entryzm i praca w organizacjach masowych’. Inne organizacje trockistowskie uważają entryzm za taktykę mało skuteczną, wymuszającą na radykalnych trockistach zaakceptowanie poważnych ustępstw ideowych za cenę pozostania w partiach, a nawet wspieranie antyrewolucyjnego stanowiska tychże.

Całkiem możliwe, że Lew Trocki obserwował metodę entryzmu w czasach początków ZSRR, kiedy to do partii typu robotniczego i socjalistycznego przenikały rozmaite męty społeczne, karierowicze, kułaki i lekkoduchy celem zdobycia sobie wygodnej i dobrze płatnej roboty w powstającym aparacie biurokracji partyjnej młodego państwa radzieckiego. Doprowadziło to do licznych spaczeń i zaniechań, a także do tworzenia pod szyldami socjalizmu naukowego czegoś zupełnie przeciwnego do tego, czym miał być kraj początkowo przyjazny dla robotników i chłopstwa po wielkiej rewolucji październikowej 1917 roku. takie same wrogie przejęcie, współczesnie stosowane także w firmach będących spółkami akcjonariuszy miało miejsce, gdy rzekomo lewicowy z SLD, a w swej istocie kapitalistyczny i skrajnie katolicki prezydent III RP, Aleksander Kwaśniewski klęcząc przez katolickim reżimem opusdeistycznym w Polsce podpisywał konkordat z Watykanem co jest wstydem przed całym cywilizowanym swiatem, nawet tym opartym na kapitalizmie i skrajnym wyzysku człowieka pracy przez imperialne monopole oraz oligopole prywaty. W rezultacie III Rzeczpospolita staje się państwem klerykalnym, tworem o niejasnym ustroju rządzonym przez kler katolicki państwem wyznaniowym, gdzie funkcję oficerów politycznych sprawują księża w roli kapelanów, a politbiurem jest każda kuria diecezjalna na wyższym szczeblu, a na niższym każda fara.

Entrym jako metoda bywa skuteczny, jednak w zastosowaniach wskazywanych przez Lwa Trockiego nie odniósł wielkiego sukcesu, tym bardziej, że każde kolejne pokolenie działaczy partyjnych trzeba do wyższych ideałów społecznych długo przekonywać, kształcić i wychowywać, co nie jest bynajmniej łatwą pracą organiczną u podstaw, tak samo ciężką, jak rolnicza orka, kultywacja i bronowanie pola przed kolejnymi zasiewami. Potem jeszcze trzeba podlewać wyrosłe roślinki w postaci ‘działaczy’ z nadzieją, że nie są to chwasty w postaci zdrajców i karierowiczów którym obojętnie kto płaci, byleby byli przy korycie jak to widać u współczesnej polskiej pseudolewicy pokroju Sojuszu Lewicy Demokratycznej.

‘Moje życie’ – Książka i autobiografia Trockiego
Książka ‘Moje życie’ to próba autobiografii (ros. Моя Жизнь) – autobiografia Lwa Trockiego, napisana w latach 1929-1930 i opublikowana pierwszy raz w 1930 roku. Przełożona na szereg języków, w tym na polski (wydanie w 1930 nakładem Domu Wydawniczego Bibljon i reprint w 1990). Na łamach autobiografii Lew Trocki opisuje swoje życie od dzieciństwa, poprzez udział w pierwszych podziemnych organizacjach lewicowych, do swojej aktywności jako zdeklarowany działacz ruchu robotniczego, marksista i członek partii bolszewickiej. Opisuje rewolucję 1905 oraz wielką rewolucję październikową roku 1917, późniejszą przegraną walkę o władzę i pierwsze lata zesłania.

Lew Trocki został namówiony do napisania autobiografii przez niemieckiego dyrektora wydawnictwa Fischer Verlag. Podjął się tego zadania mimo początkowych wątpliwości, związanych przede wszystkim z nowym dlań charakterem pracy (do tej pory redagował wyłącznie książki o charakterze politycznym) oraz z samą teorią marksistowską, stawiającą w centrum uwagi ruchy masowe, a nie jednostki. Głównie z uwagi na ten ostatni fakt oraz ze względu na propagandę antytrockistowską powstającą w ZSRR autobiografia skupia się na analizie wydarzeń historycznych, w których Lew Trocki brał udział oraz podkreśleniu jego roli w rewolucjach rosyjskich i w czasie wojny domowej w Rosji, nie zaś na jego życiu prywatnym, które poruszane jest zdawkowo. Lew Trocki zastanawiał się nad wieloma możliwościami tytułu książki. Rozważał m.in. tytuły ‘Pół wieku’ (1879-1929), ‘Przypływy i odpływy’, ‘W służbie rewolucji’. Tytuł ‘Moje życie’ został zasugerowany przez wydawcę i utrzymany mimo obiekcji autora.

Książka została uznana przez krytykę za dzieło o wysokiej wartości literackiej oraz wyjątkowe świadectwo uczestnika rewolucji rosyjskiej oraz następujących po niej walk wewnątrzpartyjnych. Z uznaniem o pracy wypowiadali się w swoich biografiach Lwa Trockiego także Dmitrij Wołkogonow, Pierre Broué i Izaak Deutscher. Dmitrij Wołkogonow równocześnie zarzucał Lwu Trockiemu świadome pomijanie niektórych aspektów jego życia prywatnego (m.in. okoliczności rozstania z Aleksandrą Sokołowską) oraz ogólnikowe wypowiadanie się o okolicznościach swojej porażki w walce o władzę.

Zdeformowane państwo robotnicze
Zdeformowane państwo robotnicze to w filozoficznej teorii trockizmu kraj, który już od momentu rewolucji nie wykształcił oddolnej demokracji pracowniczej, posiadający jednak centralne planowanie i państwową własność środków produkcji. Do tej kategorii nie zaliczają się państwa, w których istnieje system kapitalistyczny w połączeniu z interwencjonizmem. Obecnie zaliczane są tu Korea Północna, Chińska Republika Ludowa, Wietnam, Kuba, a w przeszłości także Mongolska Republika Ludowa, Polska Rzeczpospolita Ludowa, Socjalistyczna Federacyjna Republika Jugosławii, Bułgarska Republika Ludowa, Socjalistyczna Republika Rumunii, Węgierska Republika Ludowa, Czechosłowacka Republika Socjalistyczna, Niemiecka Republika Demokratyczna, Demokratyczna Kampucza, Laos.

Zdegenerowane państwo robotnicze
Zdegenerowane państwo robotnicze to w teorii politycznej trockizmu termin używany od lat 30-tych XX wieku w celu opisania Związku Radzieckiego po przejęciu w 1924 roku władzy przez Józefa Stalina. Termin został użyty po raz pierwszy przez Lwa Trockiego w jego książce pt. ‘Zdradzona Rewolucja’, a później i w innych jego pracach, ale miało swoje korzenie w twierdzeniu Włodzimierza Iljicza Lenina, iż ZSRR było państwem robotniczym o biurokratycznych deformacjach.

Związek Radziecki w określonym powyżej czasie było państwem robotniczym, ponieważ klasa burżuazyjna (biznesowa) została odsunięta od władzy, a ekonomiczną bazę państwa stanowiła własność znacjonalizowana, państwowa i spółdzielcza. Zdaniem trockistów, zachodziła jednak deformacja, ponieważ w rzeczywistości klasa robotnicza została tej władzy pozbawiona na rzecz politycznej biurokracji partyjnej i esbeckiej. Warstwa rządząca Związkiem Radzieckim została nazwana przez nich kastą biurokratyczną, sprawującą kontrolę polityczną. Teoria o ZSRR jako zdegenerowanym państwie robotniczym jest blisko związana z apelem Lwa Trockiego o wszczęcie tam rewolucji społeczno-politycznej, jak również z jego wezwaniami do obrony Związku Radzieckiego przed powrotem kapitalizmu.

Pojęcie to początkowo odnoszone było tylko do ZSRR. Później używane było przez członków trockistowskiej Czwartej Międzynarodówki w celu opisania państw, gdzie własność została zmonopolizowana w rękach państwa, ale gdzie klasa robotnicza i chłopska nigdy nie sprawowała bezpośrednio władzy lub też musiała oddać ją w ręce monopartii ze względu na zagrożenia zewnętrzne. Współcześnie terminem tym trockiści określają Kubę rządzoną przez Fidela Castro.

Poza zwolennikami ZSRR, którzy wierzyli iż państwo to było rzeczywistym państwem robotniczym, termin ten był krytykowany także wewnątrz ruchu trockistowskiego, jak również przez innych socjalistycznych przeciwników ZSRR. Część z nich przyznaje, iż Związek Radziecki tylko początkowo nosił znamiona państwa robotniczego czy robotniczo-chłopskiego, zatem podkreślanie robotniczych korzeni nie ma zbytniego sensu. Jeszcze inni wskazują, że nie można twierdzić, iż kiedykolwiek było to państwo należące do klasy robotniczej czy robotniczo-chłospkiej. Pośród trockistów pojawiają się także takie określenia jak państwowy kapitalizm i biurokratyczny kolektywizm. Rozbudowana carska biurokracja dała się widać w ZSRR we znaki i powróciła do łask pod nowym szyldem i nową, czerwoną flagą.

Zdradzona rewolucja
‘Zdradzona rewolucja’ to książka Lwa Trockiego z 1937, krytyczna analiza rozwoju gospodarczego i społecznego ZSRR po dojściu do władzy wychowanka prawosławnego seminarium duchownego, Józefa Stalina. Jedna z najważniejszych prac teoretycznych ruchu trockistowskiego. Jest to ostatnia kompletna praca Lwa Trockiego, której napisanie planował od czasu wygnania ze Związku Radzieckiego. Skończył pisanie 4 sierpnia 1936. Według intencji autora zawartych we wstępie miała być równolegle analizą radzieckiego systemu władzy, krytyką stalinizmu i zarazem podkreśleniem tych osiągnięć wielkiej rewolucji październikowej, które jego zdaniem nie uległy zupełnej destrukcji. Wreszcie celem publikacji pracy było przedstawienie prognoz dalszego rozwoju Związku Radzieckiego. Tytuł ‘Zdradzona rewolucja’ nie był dla pracy planowany. Lew Trocki obdarzył ją jedynie podtytułem ‘Czym jest ZSRR i dokąd zmierza’. Słynny następnie tytuł powstał w czasie przekładania książki na język francuski.

‘Zdradzona rewolucja’ składa się z jedenastu rozdziałów. Lew Trocki kolejno przedstawia osiągnięcia ekonomiczne Związku Radzieckiego, następnie analizuje politykę gospodarczą sowieckiego Gruzina Józefa Stalina Dżugaszwili oraz okoliczności jego dojścia do władzy, w dalszej kolejności przedstawia życie codzienne w ZSRR i wzrost nierówności społecznych, jaki nastąpił po początkowym okresie ich niwelowania. Następnie przechodzi do analizy konstytucji radzieckiej, istoty faktycznej polityki tego kraju i panujących w nim stosunków własnościowych oraz przedstawia prognozy dla tego kraju.

Zasadniczą tezą książki jest uznanie ZSRR za zdegenerowane państwo robotnicze, rządzone przez pasożytniczą biurokratyczną kastę partyjno-państwową. Lew Trocki różnicuje okres rządów Władimira Iljicza Lenina i Józefa Stalina Dżugaszwili, negując jakikolwiek związek między nimi oraz uważa Józefa Stalina nie za godną uwagi jednostkę, lecz za zwykłego, przypadkowego wyraziciela interesu biurokracji. Autor książki nie uznaje również biurokracji za nową, zwycięską klasę społeczną, a w prognozach widzi możliwość nowej rewolucji w ZSRR, po której miałby zatriumfować prawdziwy socjalizm. W przeciwnym razie biurokracja radziecka miała w pewnym momencie dojść do wniosku, że o wiele zgodniejsze z jej interesem jest zdemontowanie resztek ustroju opartego na sprawiedliwości społecznej i restauracja kapitalizmu, co zresztą nastąpiło w ramach rozpadu ZSRR zainicjowanego przez Michaiła Gorbaczowa.

Dzięki niezwykle szczelnej siatce tajnych agentów, która otaczała środowisko Lwa Trockiego, wódz Józef Stalin mógł prawdopodobnie zapoznać się z dużymi fragmentami książki, jeśli nie z całością, zanim została ona wydana. Dmitrij Wołkogonow w swojej biografii Lwa Trockiego jest zdania, że mogło to przyczynić się do paranoicznej wściekłości, z jaką w latach 1936-1938 rozprawiał się on z prawdziwymi lub domniemanymi trockistami w ZSRR.

‘Zdradzona rewolucja’ pozostaje jednym z kluczowych dokumentów stanowiących podstawę trockistowskiej myśli politycznej. Zawarta w niej ocena biurokracji radzieckiej została zresztą włączona jako jeden z filarów programu IV Międzynarodówki. Do tej pory trockiści z różnych środowisk w swoich analizach politycznych powołują się na ‘Zdradzoną rewolucję’ jako najlepszą prezentację roli biurokracji radzieckiej oraz jedną z nielicznych słusznych prognoz upadku ZSRR. Również badacze niezwiązani z trockizmem, jak Jerzy Wiatr i Andrzej Walicki, pozytywnie odnosili się do zawartych w książce wniosków i cenili teoretyczny dorobek Lwa Trockiego, niezależnie od ocen jego praktycznej działalności politycznej.

Inni, jak Leszek Kołakowski, widzieli w ‘Zdradzonej rewolucji’ i innych krytykujących stalinizm pracach Lwa Trockiego jedynie desperackie samooszukiwanie się, próbę wmówienia światu i samemu sobie, że stalinowski despotyzm nie miał żadnego związku z wielką rewolucją październikową i jej politycznymi celami, a więc i z działalnością Lwa Trockiego. Nadmierny optymizm odnośnie dalszych losów ZSRR krytykowały też niektóre środowiska nieortodoksyjnych trockistów, przede wszystkim zwolenników koncepcji Tony’ego Cliffa. Pisarczyki takie jak Leszek Kołakowski są jednak zaślepieni ideologiami bardzo szkodliwymi dla ruchu robotniczego oraz wrogimi powszechnej sprawiedliwości społecznej zatem ich poglady można w dużej mierze uznac za infantylną demagogię.

Kapitalizm państwowy
Państwowy kapitalizm to pojęcie ekonomiczno-polityczne wykorzystywane w różnych znaczeniach przez liberałów oraz marksistów w tym przede wszystkim trockistów. W swoim klasycznym znaczeniu kapitalizm państwowy oznaczał gospodarkę, w której kapitalistyczne stosunki produkcji, oparte na własności prywatnej, znajdują się pod ścisłą kontrolą instytucji państwowych, np. gospodarkę głównych potęg światowych w czasie I wojny światowej. Współcześnie pojęcie kapitalizmu państwowego stosuje się najczęściej do gospodarek krajowych, w których, wbrew zasadzie całkowitej wolności rynku, państwo interweniuje, by bronić interesów wielkich firm jak to ma miejsce w USA ratującym wielkie i skorumpowane banki napędzające kryzys światowy w gospodarce. W jeszcze innym znaczeniu pojęciem tym posługują się trockiści – głównie zwolennicy Tony’ego Cliffa – dla których państwowy kapitalizm panuje w krajach oficjalnie określających się jako socjalistyczne, kontrolujących całość krajowej gospodarki, lecz w praktyce stosujących wobec robotników te same zasady wyzysku i niewolnictwa ekonomicznego, co w krajach kapitalistycznych.

Liberałowie używają terminu państwowy kapitalizm na określenie sytuacji, w której państwo wspiera określonych producentów (głównie wielkie firmy) przeciwko interesom innych kapitalistów oraz konsumentów. W ten sposób, chociaż prywatna własność środków produkcji pozostaje nienaruszalna, nie zostaje zrealizowany postulat całkowitej rezygnacji z regulacji rynku. Za to ostatnie państwowy kapitalizm krytykował Murray Rothbard, teoretyk leseferyzmu. Praktycznymi przykładami kapitalizmu państwowego były dla liberałów Stany Zjednoczone po okresie Nowego Ładu oraz Rosja Władimira Putina.

Pojęcie kapitalizmu państwowego nigdy nie pojawia się w pismach Lwa Trockiego, który uważał ZSRR za zdegenerowane państwo robotnicze. Podkreślał tym samym, iż mimo tego, że faktyczna kontrola nad znacjonalizowanymi środkami produkcji leżała w ZSRR w rękach partii, a nie samych pracowników, całe państwo nadal nosiło w sobie zalążek prawdziwego kraju socjalistycznego. Oczywiście by ten potencjał mógł zostać zrealizowany, robotnicy radzieccy musieliby dokonać nowej rewolucji, wykorzystując doświadczenia z roku 1917, lecz nie dopuszczając tym razem do władzy biurokracji partyjnej opartej na politycznych i moralnych hakach zbieranych za pomocą donosicieli i esbecji.

Po śmierci Lwa Trockiego pogląd ten został poddany zdecydowanej krytyce przez lidera brytyjskich trockistów Tony’ego Cliffa, który uważał, iż Lew Trocki przecenił realne znaczenie klasy pracowniczej w ZSRR. Jego zdaniem system powstały za czasów dyktatury stalinowskiej całkowicie pozbawiony był chociażby elementów socjalizmu, gdyż opierał się na analogicznych jak kapitalizm mechanizmach wyzysku. Jednak w roli monopolisty – wyzyskiwacza występowało państwo sterowane przez monopartię. Teoria Cliffa była pierwszą tak poważną rewizją myśli Lwa Trockiego, jakiej dopuścił się człowiek uważający się za kontynuatora zapoczątkowanego przez niego ruchu. Dlatego wywołała poważne spory w środowisku trockistowskim i ostatecznie doprowadziła do rozłamu w ruchu. Oficjalnie odrzuciła ją największa organizacja trockistowska – IV Międzynarodówka – argumentując, iż nie można mówić o kapitalizmie w sytuacji, gdy ZSRR zachował mechanizmy gospodarki planowanej centralnie.

Po zerwaniu współpracy chińsko-radzieckiej również teoretycy maoizmu zaczęli określać ZSRR jako państwowy kapitalizm, zwłaszcza od czasów przejęcia władzy przez Nikitę Chruszczowa. Uzasadnienie tego poglądu było bardzo zbliżone do rozumowania Cliffa, chociaż powstało całkowicie niezależnie od niego. Również Opozycja Robotnicza w pierwszych latach istnienia ZSRR uważała powstałe po rewolucji państwo za państwowy kapitalizm, nie zaś prawdziwy ustrój socjalistyczny.

Biurokratyczny kolektywizm i jego lewicowa krytyka
Biurokratyczny kolektywizm to teoria promowana przez niewielkie organizacje trockistowskie w Anglii i we Francji, w myśl której w ZSRR narodziła się nowa klasa posiadaczy środków produkcji – biurokracja. Ta właśnie klasa miała być kolektywnym właścicielem środków produkcji, a co za tym idzie – kolektywnym wyzyskiwaczem klasy robotniczo-chłopskiej. Niszowe organizacje trockistowskie, które popierały powyższą teorię sprzeczały się o to, czy biurokratyczny kolektywizm jest systemem bardziej postępowym od kapitalizmu. Ponadto część jego zwolenników uważała, że zachodzące w historii przemiany społeczne zawsze muszą odbywać się według schematu: niewolnictwo, feudalizm, kapitalizm, biurokratyczny kolektywizm, socjalizm. Lewicowi krytycy tej teorii podnoszą, iż jest to ujęcie czysto mechaniczne, a przez to niemarksistowskie i niedialektyczne; nie ma bowiem sensu zakładać, iż każda rewolucja musi ulec degeneracji, którą później zlikwidują robotnicy, bowiem w każdym kraju panują różne warunki. Lewicowi krytycy biurokratycznego kolektywizmu sądzą także, że uznawanie biurokracji jako klasy społecznej nie ma sensu, bowiem w systemie socjalistycznym może ona zniknąć bez śladu, nie mając do spełnienia żadnej historycznej roli.

Francuski zwrot, jego praktyka i ocena
Francuski zwrot to określenie taktyki podjętej przez francuskich trockistów w latach 1934-1936, polegającej na dokonaniu entryzmu w SFIO. Była następnie naśladowana przez trockistów z innych krajów europejskich. Trockiści francuscy byli zrzeszeni w niewielkiej Lidze Komunistycznej, ówcześnie niewielkiej organizacji z niewielką bazą wśród robotników. W związku z kryzysem 6 lutego 1934 i powstaniem jednolitego frontu SFIO oraz PCF, Lew Trocki dostrzegł możliwości popularyzowania trockizmu we Francji i zwiększenia liczby członków Ligi poprzez dołączenie do jednolitego frontu. Wobec braku wewnętrznej demokracji w PCF i zdecydowanie prostalinowskiego stanowiska tej partii Lew Trocki zalecił swoim francuskim zwolennikom wstępowanie do SFIO i propagowanie tam poglądów trockistowskich.

Przywódcy Ligi Komunistycznej byli podzieleni w kwestii propozycji, przedstawionej oficjalnie przez Lwa Trockiego w kwietniu 1934. Raymond Molinier zdecydowanie poparł propozycję, Pierre Naville był jej przeciwny, Pierre Frank nie miał zdania. Dyskusja wewnątrzorganizacyjna trwała dwa miesiące i zakończyła się uchwałą o rozwiązaniu Ligi Komunistycznej i stworzeniu Grupy Bolszewików-Leninistów wchodzącej w skład SFIO na zasadzie frakcji. Naville, po negatywnym zaopiniowaniu decyzji o dokonaniu entryzmu, opuścił organizację. GBL rozpoczęła pracę wśród działaczy SFIO, skupiając się na paryskich grupach partii i na jej młodzieżówce. Trockiści zaangażowali się szczególnie w protest przeciwko przekształceniu frontu partii lewicowych we Front Ludowy z udziałem Partii Radykalnej, mającej oparcie w klasie średniej. Mimo ostatecznego niepowodzenia tych działań, aktywista trockistowski Jean Rous został wybrany do Komitetu Administracyjnego SFIO.

Fiasko walki o zachowanie lewicowego charakteru zjednoczonego frontu skłoniło jednak Lwa Trockiego do cofnięcia swojego poparcia dla działań GBL wewnątrz SFIO. Uznał on, że działanie wewnątrz organizacji o charakterze dalekim od lewicowego radykalizmu nie ma większego sensu i wezwał trockistów do opuszczenia Frontu Ludowego i rozpoczęcia prac nad nową partią antykapitalistyczną. Ponownie, po dłuższych dyskusjach wewnątrzpartyjnych, trockiści zaakceptowali to stanowisko i opuścili SFIO w sposób chaotyczny, nie do końca informując opinię publiczną o powodach swojej decyzji. Łącznie z SFIO wyszło około 600 osób, a organizacje trockistowskie we Francji, ulegające dalszym podziałom, nie odegrały już żadnej roli przed 1939.

Światowy ruch trockistowski toczył ostre dyskusje związane z oceną francuskiego zwrotu. Michel Pablo i Gerry Healy uważali zastosowaną taktykę entryzmu za właściwą i propagowali jej kontynuowanie we Francji i innych krajach. Z kolei Ted Grant, chociaż zwolennik entryzmu z zachowaniem niezależnych struktur trockistowskich poza partią, w której prowadzone jest działanie, uważał francuski zwrot za nieprzemyślany i przede wszystkim źle zrealizowany plan. Wskazywał on na zbyt szybką rezygnację z pracy wewnątrz SFIO, opuszczenie tej partii w momencie, gdy trockiści zbudowali już pewien autorytet wśród jej radykalnego skrzydła.

Lewicowa Opozycja
Lewicowa Opozycja, czasem określana jako Lewa Opozycja (ros. Левая оппозиция) to frakcja WKP (b) działająca mniej więcej w latach 1923-1927, pod nieformalnym przywództwem Lwa Dawidowicza Trockiego. Grupa ta brała udział w wewnątrzpartyjnej walce o władzę i dalszy kierunek przemian w ZSRR. Jej członkowie występowali pod hasłami “walki z biurokratyzacją kraju” i opowiadali się przeciwko uznaniu za obowiązującą koncepcji “socjalizmu w jednym kraju”, czemu przeciwstawiali koncepcję rewolucji permanentnej i dążenie do budowy socjalizmu z ludzką twarzą w skali globalnej.

Uformowanie się nigdy niesformalizowanej Lewicowej Opozycji miało związek z chorobą Włodzimierza Iljicza Lenina i otwierającą się kwestią jego następcy. Jej źródłem była również sytuacja powstała w Rosji po zwycięskiej dla bolszewików wojnie domowej. Fakt, iż ZSRR zdołał odeprzeć interwencję zagraniczną, a nie udały się jednak rewolucje w krajach zachodnich, postawił państwo bolszewików (socjaldemokratów) w sytuacji nieprzewidzianej przez teorię marksistowską, gdzie umiędzynarodowienie rewolucji socjalistycznej było traktowane jako podstawowy warunek jej sukcesu. Lew Dwidowicz Trocki i jego zwolennicy nie pogodzili się ani z upadkiem rewolucji zachodnich, ani z rosnącą biurokratyzacją państwa radzieckiego. W 1923 Lew Dawidowicz Trocki w liście do Prezydium partii stanowczo protestował przeciwko polityce sekretarza Józefa Stalina oraz ostrzegał, bezskutecznie, przed dalszą biurokratyzacją państwa radzieckiego. W październiku tego samego 1923 roku napisał na ten sam temat list otwarty, nazwany – od liczby zebranych pod nim podpisów aktywistów partyjnych – Oświadczeniem Czterdziestu Sześciu. W liście tym sygnatariusze apelowali o przywrócenie demokracji wewnątrzpartyjnej. Dokument nie odegrał jednak zamierzonej roli. Wodz Józef Wassirionowicz Stalin oraz wspierający go Grigorij Zinowiew i Lew Kamieniew postarali się o zatajenie go przed większością szeregowych członków partii oraz o podjęcie dyskusji na jego temat jedynie w dobrze wyselekcjonowanym gronie działaczy partyjnych oraz kilku robotników. W wyniku dyskusji tekst został uznany za poważny błąd, odmówiono jego publikacji w partyjnym organie prasowym, zaś na łamach “Prawdy” ukazał się krytyczny artykuł Zinowiewa.

Stanowisko Lewicowej Opozycji zostało zawarte na łamach napisanego przez Lwa Trockiego ‘Nowego kursu’, w którym opozycjoniści kontynuowali protest przeciwko biurokratyzacji partii. Nie krytykując samego systemu monopartyjnego, żądali “powrotu do prawdziwego marksizmu”. Mimo prób odwoływania się do robotników oraz dołów partyjnych opozycjoniści, nie mając oparcia w aparacie partyjnym całkowicie kontrolowanym przez zwolenników Józefa Stalina, stopniowo tracili popularność i wpływy w organizacji. W 1924 w czasie XIII kongresu partyjnego oraz w toku dyskusji w Komitecie Centralnym partii na jesieni tego samego roku Lew Dawidowicz Trocki konsekwentnie tracił pozycję, a 6 stycznia 1925 stracił stanowisko ludowego komisarza ds. wojskowych i morskich. W tym samym roku Kamieniew i Zinowiew nieoczekiwanie zmienili front, przechodząc do obozu Lewicowej Opozycji. Mimo tego w 1926 opozycjoniści stracili stanowiska w Politbiurze, zaś rok później Lew Trocki i Zinowiew zostali usunięci z partii, natomiast poglądy związane z Lewicową Opozycją zostały oficjalnie uznane za niezgodne z doktryną partyjną, zaś głoszące je wezwani do złożenia samokrytyki.

Po XV kongresie partyjnym Zinowiew i Kamieniew oficjalnie potępili swoje poparcie dla Lwa Trockiego i w 1928 mogli oficjalnie wrócić do partii na podrzędne stanowiska. Podobnie postąpili niektórzy zwolennicy Lwa Trockiego; inni konsekwentnie pozostali przy swoich poglądach, za co zostali zesłani w różne miejsca Związku Radzieckiego, podcza gdy sam Lew Trocki trafił w 1928 do Ałma-Aty, a rok później został wygnany z ZSRR, i w większości skazani na śmierć w czasie późniejszych czystek, notabene podobnie jak ludzie, którzy pod koniec lat 20-tych XX wieku oficjalnie zerwali więzi z opozycją. Najbardziej znani przywódcy Lewicowej Opozycji ruchu robotniczego w ZSRR tamtych czasów to Leonid Sieriebrakow, Karol Radek, Lew Trocki, Michaił Bogusławski Jewgienij Prieobrażenski, Chrystian Rakowski, Jakow Drobnis, Aleksandr Biełoborodow i Leonid Sosnowski.

IV Międzynarodówka
IV Międzynarodówka – została zawiązana we wrześniu 1938 roku przez partie robotnicze, socjaldemokratyczne, socjalistyczne i komunistyczne krytykujące sytuację w ZSRR, za to sympatyzujące z ideami Lwa Trockiego czyli trockizmem. Organizacja ta określiła jako swój cel walkę zarówno z kapitalizmem, jak i ze stalinizmem i faszyzmem.

W latach 30-tych XX wieku Lew Trocki stopniowo przekonywał się o całkowitej degeneracji ideowej Kominternu i niemożności oddolnego wpływu na stanowisko jego władz. Po usunięciu z Międzynarodówki wszystkich trockistów oraz podejrzewanych o trockizm Lew Trocki uznał, że III Międzynarodówka całkowicie wpadła w ręce Józefa Stalina i radzieckiej biurokracji, stając się narzędziem imperialistycznej polityki ZSRR. Lew Trocki uważał również, że to błędna polityka Kominternu w sprawie poszczególnych partii komunistycznych w krajach europejskich przyczyniła się do dojścia do władzy Adolfa Hitlera oraz do klęski ruchu rewolucyjnego w Chinach. W 1935 roku uczestniczył w spotkaniu tych partii, które zostały wykluczone z Kominternu bądź nie chciały w nim uczestniczyć ze względu na powiązania ze skompromitowanym już autorytarnym i totalitarnym stalinizmem czyli “państwowym caracie”. Trzy partie uczestniczące w spotkaniu poparły projekt utworzenia nowej międzynarodówki i podpisały tzw. Deklarację Czterech (czwartą była, symbolicznie, rosyjska Lewicowa Opozycja). Szacuje się, że organizacje te miały w momencie spotkania pokaźną bazę społeczną, liczącą do kilkuset tysięcy robotników i chłopów łącznie w różnych krajach Europy.

Deklaracja składała się z czterech zasadniczych punktów, mających stanowić zalążek programu Międzynarodówki:

• Zerwanie z reformizmem, polityką socjaldemokratyczną oraz ograniczeniem się do parlamentarnych metod walki. Poparcie dla dyktatury proletariatu oraz socjalizmu jako ultymatywnego celu.
• Rewolucja permanentna. Odrzucona została stalinowska koncepcja socjalizmu w jednym kraju na rzecz jednoznacznego opowiedzenia się za działaniami na rzecz umiędzynarodowiania ruchów rewolucyjnych i prowadzenia akcji agitacyjnej na skalę ponadnarodową.
• Rozszerzenie koncepcji działań międzynarodowych.
• Porzucenie związków z III Międzynarodówką i stanowczy protest przeciw totalitaryzmowi panującemu w ZSRR.

W 1935 roku Lew Dawidowicz Trocki napisał List otwarty na rzecz Czwartej Międzynarodówki, w którym przypominał o Deklaracji Czterech i, w związku z dalszą degeneracją Kominternu, wzywał do dalszych prac nad nową organizacją. W 1936 roku w czerwcu w Paryżu odbyło się tajne spotkanie, w którego dokumentach ze względów bezpieczeństwa jako miejsce obrad podano Genewę, na którym powołano Ruch na rzecz Czwartej Międzynarodówki. Miał on kontynuować akcję informowania partii robotniczych i sympatyzujących z nimi robotników o prawdziwym obliczu stalinowskiego ZSRR i przedstawiania alternatywy lewicowej w postaci trockizmu. Reakcją Józefa Stalina na tę niewątpliwą konsolidację międzynarodowego trockizmu była kolejna fala represji przeciw podejrzewanym o trockizm w ZSRR, na fali której wymordowani zostali wszyscy członkowie jego bliższej i dalszej rodziny, osoby, które zetknęły się z nim w czasie, gdy był u władzy oraz wielu zupełnie przypadkowych obywateli. Podjęta została również kampania wymazywania Lwa Trockiego z historii ZSRR, posuwająca się do niszczenia dokumentów oraz usuwania Lwa Trockiego z archiwalnych zdjęć partyjnych.

Ostateczna decyzja o powołaniu do życia nowej międzynarodówki została podjęta na spotkaniu czołowych trockistów pod Paryżem w 1938 roku. W zjeździe wzięło udział 30 osób, głównie liderów europejskich sekcji. Zebrani przegłosowali powstanie Międzynarodowego Sekretariatu jako naczelnego organu organizacji oraz ‘Programu przejściowego’, koncepcji rewolucji permanentnej i krytyki ZSRR jako podstawy ideowej.

Istotnym utrudnieniem w działaniu nowo powołanej organizacji stał się spór pomiędzy Trockim a Maxem Shachtmanem i jego zwolennikami w amerykańskiej Socjalistycznej Partii Robotników. Max Shachtman dokonał własnej analizy zmian w ZSRR i w dużej mierze odszedł od ich trockistowskiej interpretacji zawartej w ‘Zdradzonej rewolucji’ oraz ‘Programie przejściowym’. Jego poglądy, zakładające faktyczny powrót kapitalizmu w Rosji, acz w nietypowej, zniekształconej formie wywołały zdecydowany sprzeciw Lwa Trockiego, który argumentował, że dopóki nie ma w Rosji prywatnej własności środków produkcji, nie ma mowy o kapitalizmie. Chociaż Lew Trocki pragnął mimo różnic zatrzymać Maxa Shachtmana i jego zwolenników w organizacji, widząc ich zgodę w wielu innych kwestiach, Amerykanie nie byli zainteresowani współpracą i odeszli w początku roku 1940.

W maju 1940 roku została zorganizowana specjalna konferencja Międzynarodówki, poświęcona problemowi jedności trockistów w obliczu wojny. Na tę okoliczność Lew Trocki opublikował manifest wzywający do zjednoczenia sił, który przeszedł jednak w dużej mierze bez echa. Lew Dawidowicz Trocki doprowadził też do usunięcia resztek zwolenników Max’a Shachtmana z zarządu Międzynarodówki i powołania nowego Międzynarodowego Komitetu Wykonawczego z Jeanem van Heijenoortem na czele.

W trzy miesiące później Lew Trocki zginął w stalinowskim zamachu w Meksyku, a cała organizacja ucierpiała poważnie w czasie II wojny światowej. Trockiści byli ścigani przez nazistów w Europie oraz zwolenników Stalina w ZSRR, niejednokrotnie denuncjowani przez członków partii robotniczych, socjaldemokratycznych i komunistycznych. W czasie wojny aktywność międzynarodówki sprowadzała się do publicystyki. Działacze organizacji byli również pogrążeni w kolejnym sporze – o interpretację prognoz Lwa Trockiego dotyczących ruchu robotniczego po wojnie światowej.

Drugi kongres światowy IV Miedzynarodówki miał miejsce w kwietniu 1946 roku, zgromadził przedstawicieli 22 sekcji. Wykazał przede wszystkim ogromną słabość ruchu – jego największa, brytyjska sekcja, liczyła 1000 osób. Podstawowe zagadnienia, które poruszył, to: stalinizm, kraje kolonialne, jak i specyficzna powojenna sytuacja w poszczególnych państwach. Wydany został szereg rezolucji związanych z powyższymi zagadnieniami. Trockiści przyjęli też do swojego grona nowe sekcje, działające w Boliwii i na Sri Lance.

Międzynarodowy Sekretariat uznał kraje Bloku Wschodniego za kapitalistyczne, chociaż wkraczające w fazę przemian zmierzających ku budowie zdegenerowanych państw robotniczych. Podjęto za to kontakt z rządem Josif Broz Tito, jako przeciwnikiem Józefa Stalina. Zwrócono uwagę także na inny charakter dojścia do władzy rządu socjalistycznego w Jugosławii, który był efektem działań partyzantki antynazistowskiej, a nie wejścia Armii Czerwonej i narzucenia stalinizmu. Krok ten spotkał się z krytyką sekcji brytyjskiej.

Trzeci kongres światowy miał miejsce w 1951 roku. Zajmował się przede wszystkim perspektywami trockistów w zmienionej sytuacji geopolitycznej na świecie. Wydali oni rezolucję, w której oceniali państwa satelickie ZSRR za zdeformowane kraje robotnicze. Nie został użyty termin zdegenerowane, stosowany w odniesieniu do ZSRR, uznano bowiem, że istnieje różnica między krajem, gdzie niegdyś miała miejsce rewolucja proletariacka, lecz który nie utrzymał jej osiągnięć, a krajem, gdzie narzucono siłą system już zdegenerowany. Trockiści przewidywali także wzrost społecznych konfliktów i uważali, że w zaistniałej sytuacji międzynarodowej nawet prostalinowskie, zdominowane przez wpływy radzieckie partie komunistyczne czy robotnicze mogą okazać się najlepszymi, jeśli nie jedynymi, obrońcami praw robotników w krajach zachodnich.

Rozwinięcie tego wniosku przedstawił w październiku 1951 działacz grecko-francuski Michel Pablo. Uważał on, że zakładanie nowych partii lewicowych określających się jako trockistowskie jest bezsensowne w sytuacji, gdy to partie komunistyczne staną się wyrazicielami interesu robotników i zyskają ich zaufanie. Zalecił zatem dokonanie masowego entryzmu (tzw. entryzmu sui generis) w tych partiach, co miało umożliwić kontakt z masami pracowniczymi, a w dalszej perspektywie osiągnięcie wpływu na całą partię. Wnioski Michaela Pablo zostały zaakceptowane, nie zgodzili się z nimi jedynie niektórzy trockiści francuscy, pod wodzą Pierre’a Lamberta. Zarzucili oni Pablo brak zrozumienia dla sytuacji trockistów we Francji i niedocenienie potencjału ich niezależnych organizacji. Grupa ta została przegłosowana przez kongres światowy i w konsekwencji porzuciła Międzynarodówkę. Na czele organizacji stali Ernest Mandel, James Cannon oraz Gerry Healy.

W 1953 roku amerykańska SWP, część sekcji brytyjskiej zgromadzona wokół Gerry’ego Healy, grupa Lamberta oraz sekcje argentyńska, chińska i austriacka ogłosiły powstanie Międzynarodowego Komitetu IV Międzynarodówki, opuszczając Zjednoczony Sekretariat, lecz zapewniając o zachowaniu wierności wobec trockizmu. Powodem rozłamu była niechęć wobec entryzmu Pablo; secesjoniści zarzucali mu brak respektu dla wewnątrzorganizacyjnej demokracji, porzucenie ideałów trockistowskich i wtrącanie się w wewnętrzne sprawy sekcji francuskich w celu narzucenia własnego punktu widzenia. Pozostałe sekcje, poza grupą ze Sri Lanki, która wzywała do zjednoczenia, wypowiedziały się przeciwko rozłamowi.

Czwarty kongres światowy odbył się w 1954 roku. Dwa ośrodki trockizmu działały przez 10 lat całkowicie odrębnie, chociaż obydwa zapewniały o byciu pełnoprawną reprezentacją całego ruchu i o posiadaniu większości w Międzynarodówce, zanim nastąpił definitywny rozłam. Również w imieniu całej Międzynarodówki Międzynarodowy Sekretariat zorganizował w 1954 roku czwarty kongres, poświęcony głównie nowej sytuacji w USA, Francji i Wielkiej Brytanii. Tymczasem Międzynarodowy Komitet pogrążył się w sporach o dalszą strategię i taktykę; pojawiły się głosy, by gorąco skrytykowanego entryzmu nie porzucać jednoznacznie i nie uznawać go za teorię całkowicie nielewicową, jak głoszono w dokumentach rozłamowych.

Taktyka entryzmu była kontynuowana przez te organizacje, które pozostały przy Międzynarodowym Sekretariacie. W nowym raporcie kongresowym lider zwolenników entryzmu Pablo przedstawił dalsze rozwinięcie tej koncepcji, uwzględniające w gronie partii “potencjalnie rewolucyjnych” nie tylko komunistów i socjaldemokrację, ale i nacjonalistyczne partie powstające w koloniach. Stanowisko to doprowadziło to do kolejnego sporu; liderzy sekcji kanadyjskiej, brytyjskiej i francuskiej demonstracyjnie wyszli z obrad kongresu.

Piąty kongres światowy trockistów miał miejsce w październiku 1957 i poświęcony był głównie wojnie algierskiej. W ocenie Ernesta Mandla i Pierre’a Franka stanowiła ona potwierdzenie sensowności pracy w partiach nacjonalistycznych w krajach kolonialnych. Wskazywano na liczne socjalne żądania uczestników wojny po stronie algierskiej i postulowano zastosowanie w tym kraju metod partyzanckich, które miały przynieść podobne skutki, jak rewolucja masowa.

Szósty kongres światowy i zjednoczenie trockistów miało miejsce w 1961 roku. Szósty kongres światowy zajmował się przede wszystkim kwestią rewolucji kubańskiej oraz wewnętrznymi podziałami trockistów. Doszło do kolejnego sporu między Michelem Pablo i Juanem Possadasem o taktykę działania, która doprowadziła do odejścia pablistów w rok później. Spór dotyczył sensowności entryzmu w krajach kolonialnych, gdzie trockiści w mniejszym stopniu musieli walczyć ze stalinizmem i negatywnymi stereotypami, zatem teoretycznie mieli większe szanse sukcesu jako niezależne grupy. Ostro skrytykowana została sekcja na Sri Lance, która podjęła współpracę z lokalnymi nacjonalistami; w rezultacie ta największa organizacja masowa w Międzynarodówce zerwała z organizacją. Równolegle z powodu przejścia entrystów do defensywy różnice programowe między Międzynarodowym Sekretariatem a Komitetem stały się znikome i w roku następnym była możliwa organizacja kongresu zjednoczeniowego. Od 1963 zarząd Międzynarodówki określa się jako Zjednoczony Sekretariat.

Działania zjednoczeniowe po 1963 roku to nowy rozdział IV Miedzynarodówki. W zjednoczeniu nie wzięły udziału organizacje Pierre’a Lamberta z Francji oraz Socjalistyczna Liga Pracy ze Szwajcarii. Obydwie organizacje utrzymywały, że Międzynarodowy Komitet powinien funkcjonować nadal, podważały również podstawowe postulaty dokumentów zjednoczeniowych – uznanie robotniczego charakteru rewolucji kubańskiej, poparcie dla wydarzeń w Algierii oraz zgodę na zastosowanie pewnych tez Michela Pablo. Poważne spory miały miejsce także wewnątrz sekcji amerykańskiej, które doprowadziły do kolejnych podziałów. Grupy francuska i szwajcarska wielokrotnie domagały się rozmów i organizacyjnej dyskusji, która pozwoliłaby rozwiązać ostatnie wątpliwości. Prośba ta nigdy nie została spełniona. Podobnie Zjednoczony Sekretariat odmówił rozmów o zjednoczenie z grupą Lamberta, które trwały przez całe lata 70-te XX wieku, wchodząc w różne fazy. Obydwie grupy na przemian atakowały się i deklarowały chęć współdziałania. Podobne wydarzenia miały miejsce w sekcjach we Francji i Wielkiej Brytanii, gdzie dochodziło do rozłamów i niektóre grupy dawnych sekcji Komitetu wracały do Międzynarodówki.

Kolejny Kongres Trickistów w 1969 roku, kontynuując tendencje występujące już wcześniej w Międzynarodówce, zdecydowanie skupił uwagę organizacji na walce partyzanckiej w Trzecim Świecie. Oznaczało to faktyczne porzucenie części tradycyjnego marksistowskiego ujmowania problemu metod walki o władzę, gdzie walka partyzancka występowała zawsze jako możliwa, lecz nie podstawowa forma działania. Trockiści w tym momencie w większym stopniu naśladowali koncepcje Mao Zedonga i Che Guevary niż teoretycznie wyjściowe dla nich analizy Włodzimierza Iljicza Lenina i Lwa Dawidowicza Trockiego. Szczególnymi entuzjastami tego sposobu walki okazali się Joseph Hansen (jedynie w odniesieniu do Ameryki Łacińskiej) i Nahuel Moreno, którzy jednak ze swoich poglądów rychle się wycofali, podczas gdy kierownictwo Międzynarodówki utrzymywało koncepcje partyzanckie jako kluczową taktykę trockistów, nie bacząc na jej kolejne niepowodzenia w Ameryce Łacińskiej. Inna nowa koncepcja taktyczna związana była z doświadczeniami maja 1968. Trockiści uwierzyli wówczas, że bazą ich ruchu powinna stać się młodzież akademicka i intelektualiści, nie zaś robotnicy i chłopstwo. I na tym polu ponieśli jednak porażkę, gdyż studenci, chociaż zainteresowani radykalizmem lewicowym, niezwykle powierzchownie podchodzili do walki politycznej, a od trockizmu atrakcyjniejsze były dlań ideologie głoszące walkę bezpośrednią, jak maoizm i guevaryzm. Zjazd zakończył się rozłamem na Międzynarodową Tendencję Większości z Pierre Frankiem i Ernestem Mandlem oraz Tendencję Leninistów Trockistów z Hugo Blanco, Nahuelem Moreno i Hansenem.

Biuletyn Opozycji
Biuletyn Opozycji (ros. Бюллетень Оппозиции) – rosyjskojęzyczny periodyk polityczny redagowany od 1929 przez Lwa Trockiego. Wydawany kolejno w Paryżu, Berlinie, Zürichu i Nowym Jorku w latach 1929-1941. Od początku swojej działalności politycznej Lew Dawidowicz Trocki uważał publikacje prasowe za jeden z najskuteczniejszych środków propagandowych oraz za znakomite narzędzie politycznej edukacji samych działaczy marksistowskich w ruchu robotnoczo-chłopskim. Po swoim wygnaniu z ZSRR w 1929 planował wykorzystanie nielegalnej prasy jako środka do kontynuowania walki ze stalinizmem i zjednoczenia rozproszonych i poddanych represjom członków Lewicowej Opozycji oraz innych sympatyków jego myśli politycznej.

Pierwszy numer biuletynu został osobiście przygotowany przez Lwa Trockiego w jego domu na wyspie Prinkipo (Büyükada) w Turcji. Pismo, które miało być adresowane do czytelników rosyjskich, było pisana właśnie w tym języku i drukowane w rosyjskich oficynach wydawniczych w Paryżu, Berlinie, następnie w Zürichu, wreszcie w Nowym Jorku. Za obróbkę przygotowywanych przez Lwa Trockiego materiałów oraz ich druk odpowiedzialny był jego syn Lew Siedow. Lew Dawidowicz Trocki sam finansował druk gazety, wykorzystując do tego celu pieniądze zarobione na publikacji swojej autobiografii ‘Moje życie’ oraz wielotomowej ‘Historii rewolucji rosyjskiej’. Następnie egzemplarze Biuletynu miały być przemycane na terytorium ZSRR i nielegalnie propagowane wśród szeregowych działaczy partyjnych oraz robotników.

Biuletyn Opozycji był gazetą o wyraźnej linii politycznej, gazetą robotniczą, marksistowską i antystalinowską. Lew Dawidowicz Trocki, autor większości publikowanych w nim tekstów, przedstawiał na łamach periodyku swoją teorię polityczną (koncepcje zjednoczonego frontu, rewolucji permanentnej), polemizował z oficjalną, radziecką wykładnią marksizmu-leninizmu oraz tłumaczył różnice między rzeczywistością ZSRR a poglądami Karola Marksa i Iljicza Lenina. Wiele miejsca poświęcał na analizę i komentarz bieżących zdarzeń politycznych. Prezentowany system poglądów politycznych nigdy nie był określany na łamach Biuletynu jako trockizm, które to pojęcie było przez Lwa Trockiego postrzegane jako pejoratywne, ukute przez stalinistów dla określenia reprezentowanego przezeń “odchylenia od leninizmu”. Aby podkreślić łączność ideową między swoimi poglądami a ideami Iljicza Lenina, Lew Dawidowicz Trocki zawsze określał siebie i swoich zwolenników jako bolszewików leninistów. Sygnalizował to również podtytuł pism. Istotną częścią periodyku była korespondencja napływająca do autora z ZSRR, najczęściej anonimowa i o różnej wartości.

Biuletyn Opozycji spełnił rolę zakładaną przez Lwa Trockiego w niewielkim stopniu. Aktywność GPU i NKWD oraz wyjątkowo silna infiltracja zagranicznych środowisk trockistowskich przez stalinowskich agentów niemal uniemożliwiała przemycanie Biuletynu do ZSRR oraz jego kolportaż. Izaak Deutscher szacuje, że jego nakład nie przekraczał tysiąca egzemplarzy, zaś najczęstszymi czytelnikami Biuletynu byli działacze partyjni przebywający czasowo za granicą, którzy tam nabywali gazetę i przywozili ją do kraju. Lektura pisma była jednak przez nich traktowana raczej jako ciekawostka i interesujące alternatywne spojrzenie na problemy ZSRR niż zachęta do zaangażowania się w międzynarodowy ruch trockistowski.

Ponadto represje wymierzane w prawdziwych lub domniemanych trockistów sprawiły, że do połowy lat 30-tych XX wieku większość właściwych adresatów pisma – dawnych opozycjonistów – oficjalnie złożyła samokrytykę i poparła politykę Józefa Stalina. Około roku 1936 Biuletyn był już trwale infiltrowany przez agentów NKWD, z których najważniejszym był Mark Zborowski, współpracownik Lwa Siedowa i jeden z redaktorów pisma. Policyjny terror NKWD okresu wielkiej czystki doprowadził do fizycznej zagłady zarówno korespondentów pisma, jak i potencjalnych jego odbiorców. Powtórzenie fenomenu Iskry w rzeczywistości totalitarnej dyktatury stalinowskiej w ZSRR okazało się w praktyce niewykonalne. Po śmierci Lwa Trockiego ‘Biuletyn Opozycji’ przestał się ukazywać. Z uwagi na opublikowane w Biuletynie informacje pochodzące ze źródeł w aparacie władzy WKP(b) i ZSRR (do 1938), a także analizy polityczne Lwa Trockiego, Biuletyn był i pozostaje do dziś cennym źródłem do dziejów ZSRR, WKP(b) i międzynarodowego ruchu komunistycznego w latach 30-tych XX wieku.

Prawda – tygodnik trockistowski
Prawda (oryg. fr. La Vérité) – tygodnik, a następnie dwumiesięcznik trockistowski wydawany w okresie 1929-1940. Od momentu znalezienia się na wygnaniu w Turcji Lew Trocki nawiązał liczne kontakty ze zwolennikami Lewicowej Opozycji w różnych krajach europejskich, pragnąc koordynować działalność socjalistów i robotników o nastawieniu antystalinowskim na skalę międzynarodową. Wbrew swoim oczekiwaniom, Lew Trocki szybko zorientował się, że identyfikujący się z opozycją działacze ruchu robotniczego w krajach zachodnich są częstokroć ze sobą skłóceni, nie posiadają jednolitej koncepcji dalszej aktywności, jak również różnie oceniają przemiany zachodzące w ZSRR i ich dalsze perspektywy. Jednym ze środków wzmocnienia opozycji i zwiększenia jej sił miała być w zamyśle Lwa Trockiego regularnie wychodząca gazeta polityczna, prezentująca analizy sytuacji w ZSRR i na świecie z perspektywy trockistowskiej. W odróżnieniu od Biuletynu Opozycji, adresowanego do czytelnika rosyjskiego, nowa publikacja miała stanowić platformę dyskusji politycznej dla zwolenników opozycji poza ZSRR oraz narzędzie do propagowania jej poglądów wśród robotników krajów Europy Zachodniej.

Wobec braku środków finansowych na natychmiastową publikację gazety o zasięgu ponadnarodowym Lew Dawidowicz Trocki zdecydował się w 1929 na ograniczenie się – w założeniach tymczasowe – do tygodnika wydawanego w języku francuskim, na terenie tego kraju. Jego filarem początkowo miała być grupa kierowana przez Maurice’a Paza, wydająca czasopismo Contre le Courant (Przeciw Prądowi). W kwietniu 1929 Lew Dawidowicz Trocki planował włączyć do prac nad gazetą również Alberta Treinta i jego zwolenników oraz redakcję pisma Rewolucja proletariacka z Alfredem Rosmerem. Lew Dawidowicz Trocki zwrócił się do Paza z prośbą o rozpoczęcie na łamach Contre le Courant promocji nowego pisma, jednak ten uczynił w tym kierunku niewiele. Widząc ponadto zaostrzające się konflikty personalne na podzielonej francuskiej lewicy antystalinowskiej, Lew Dawidowicz Trocki zmienił plany związane z gazetą, postanawiając uczynić ją organem niezwiązanym z żadną z istniejących do tej pory grup trockistowskich.

Dnia 13 sierpnia 1929 komitet redakcyjny z Rosmerem na czele wydał pierwszy numer ‘Prawdy’, mający formę ulotki zapowiadającej charakter przyszłej gazety. Właściwy pierwszy numer z pełną ilością stron ukazał się po miesiącu. Rosmer pozytywnie oceniał efekty jego dystrybucji. W liście do Lwa Trockiego pisał, że redakcja oczekiwała w najlepszym razie sprzedania 2000 egzemplarzy, podczas gdy sprzedanych zostało 3200. Zainteresowanie kolejnymi numerami było jednak już mniejsze i ustabilizowało się na poziomie przewidywanym przez autorów pisma. Lew Trocki nigdy nie był formalnym członkiem redakcji. Wpływał jednak na kształt jej prac poprzez indywidualne kontakty z dziennikarzami Prawdy, jak również formułował listy otwarte, drukowane na łamach pisma. Przedstawiał w nich postulowane przez siebie cele gazety – wymianę poglądów między członkami opozycji oraz promowanie ich idei wśród robotników i chłopów. Od początku swojego istnienia ‘Prawda’ publikowała komentarze dotyczące bieżącej sytuacji we Francji i na świecie, jak również polemizowała z innymi pismami trockistowskimi we Francji (przez które była często atakowana). Z czasem zaczęła być również przesyłana do działaczy lewicy antystalinowskiej poza Francją, przejmując funkcję nigdy niewydanej międzynarodowej gazety opozycyjnej. Gazeta była wydawana do śmierci Trockiego w 1940.

Internationalen
Internationalen (Międzynarodówka) to szwedzka gazeta trockistowskiej Szwedzkiej Partii Socjalistycznej, założona w 1971 roku. Jednym z najbardziej znanych dziennikarzy był Stieg Larsson.

Współczesne organizacje trockistowskie
Niedługo po śmierci Trockiego w roku 1940, światowy ruch trockistowski podzielił się. Obecnie najważniejsze ośrodki trockizmu to:

Zjednoczony Sekretariat Czwartej Międzynarodówki – United Secretariat of Fourth International, USFI – (powstały w 1963 z połączenia wcześniejszych secesjonistów z Międzynarodowego Komitetu IV Międzynarodówki od Międzynarodowego Sekretariatu IV Międzynarodówki). Czołowymi przywódcami USFI byli Ernest Mandel i Pierre Frank. Jedną z najsilniejszych organizacji USFI jest francuska Rewolucyjna Liga Komunistyczna (LCR).

Międzynarodowa Tendencja Socjalistyczna – International Socialist Tendency, IST – to tendencja sprzeciwiająca się teorii o ZSRR jako zdegenerowanym państwie robotniczym. Jej historycznym przywódcą był Tony Cliff (zm. 2000). IST uważa, iż w ZSRR panował specyficzny rodzaj kapitalizmu, ukształtowany w 1928 roku – kapitalizm państwowy. Głównym argumentem mającym przemawiać za tą teorią byłby fakt istnienia kapitalistycznych stosunków społecznych między biurokracją a robotnikami w ZSRR, gdzie tak biurokracja jest nowa klasą społeczną, tym różniącą się od burżuazji, że poszczególni biurokraci nie mieli jednostkowej władzy nad środkami produkcji, jak w kapitalizmie “tradycyjnym”, ale jako całość rzeczywiście należały do nich. Główny trzon międzynarodówki tworzy Socjalistyczna Partia Robotnicza (SWP) w Wielkiej Brytanii. Obecnym przywódcą IST jest Alex Callinicos.

Komitet na rzecz Międzynarodówki Robotniczej – Committee for Worker’s International, CWI – grupa ortodoksyjnie trockistowska, wystąpiła z USFI w latach 60. Początkowo nosiła nazwę Militant, i prowadziła taktykę entryzmu w brytyjskiej Partii Pracy. Historycznym założycielem CWI był Ted Grant, a obecnym przywódcą jest Peter Taaffe. Główną organizacją CWI jest Partia Socjalistyczna w Anglii i Walii (SP).

Międzynarodowa Tendencja Marksistowska – International Marxist Tendency, IMT – W latach 90. grupa z Tedem Grantem i Alanem Woodsem na czele opuściła CWI, przede wszystkim na tle sporów o dalszą taktykę działania. Woods i Grant byli zwolennikami dalszej pracy trockistów w związkach zawodowych i tworzeniu lewicowego skrzydła w partiach socjalistycznych i socjaldemokratycznych, opowiadali się przeciwko tworzeniu od zera zupełnie nowych podmiotów politycznych. Na kongresie w 2001 r. organizacja przyjęła nazwę International Marxist Tendency. Posiada sekcje w ponad 50 krajach, liczące od kilkudziesięciu osób (jak w Polsce) do kilku tysięcy. Najsilniejszymi jej ośrodkami są Meksyk w Ameryce Łacińskiej, Pakistan w Azji oraz Hiszpania w Europie.

Do niszowych międzynarodowych organizacji trockistowskich zalicza się m.in. Międzynarodowa Liga Komunistyczna (Czwarto-Międzynarodówkowa) – International Communist League (Fourth Internationalist), ICL (FI) – ortodoksyjnie trockistowska grupa powstała w wyniku rozłamu w Międzynarodowym Komitecie IV Miedzynarodówki, poprzedniczką ICL była Tendencja Spartakusowska. Przywódcą ICL jest James Robertson. Największą sekcją ICL jest Liga Spartakusowska USA, wydająca gazetę “Workers Vanguard”. Prócz USA posiada sekcję m. in. w Kanadzie, RPA, Anglii, Francji, Włoszech, Niemczech, Japonii i Polsce. Lewicowi przeciwnicy tej organizacji zarzucają ICL dogmatyzm i posunięte do absurdu sekciarstwo. W skali świata liczy według przeciwników około 100-200 członków. Nie tworzy żadnych koalicji z innymi podmiotami lewicowymi.

Trockiści wchodzą również w skład najróżniejszych bloków antykapitalistycznych w wielu państwach europejskich, jak Włochy, Dania, Portugalia. We Francji istnieją trzy znaczące partie polityczne odwołujące się do trockizmu: Ligue communiste révolutionnaire (obecnie znana jako Nowa Partia Antykapitalistyczna, z Alainem Krivinem i Olivierem Besancenotem), Lutte Ouvrière (z Arlette Laguiller), oraz Parti des travailleurs (z Danielem Glucksteinem).

Europejska Lewica Antykapitalistyczna
Europejska Lewica Antykapitalistyczna (ELA) (niem.: Die Europäische Antikapitalistische Linke, EAL, ang.: European Anti-Capitalist Left, EACL, franc.: Gauche Anticapitaliste Européenne, GACE) to nieformalna sieć europejskich partii lewicowych. Pierwsze spotkanie odbyło się w Lizbonie w marcu 2000, wzięli w niej udział przedstawiciele Szkockiej Partii Socjalistycznej, portugalskiego Bloku Lewicy, duńskiego Sojuszu Czerwono-Zielonego, francuskiej Rewolucyjnej Ligi Komunistycznej i tureckiej Partii Wolności i Sprawiedliwości. Od tamtej pory spotkania odbywają się co sześć miesięcy. Relacje między ELA a Europejską Partią Lewicy nie są sprecyzowane i kilka partii jest jednocześnie członkiem obu europejskich struktur. Partie członkowskie ELA:

• Belgia – Rewolucyjna Liga Komunistyczna
• Chorwacja – Socjalistyczna Partia Pracy Chorwacji
• Francja – Nowa Partia Antykapitalistyczna
• Niemcy- Niemiecka Partia Komunistyczna
• Włochy – Odrodzenie Komunistyczne
• Włochy – Krytyczna Lewica
• Irlandia – Partia Socjalistyczna
• Irlandia – Socialist Workers Party
• Dania- Czerwono-Zieloni (duń. Enhedslisten)
• Luksemburg – Lewica
• Portugalia – Blok Lewicy
• Szkocja – Szkocka Partia Socjalistyczna
• Hiszpania – Zutik
• Hiszpania – Zjednoczona Lewica i Alternatywa
• Hiszpania – Lewica Antykapitalistyczna
• Szwajcaria – SolidaritéS (Solidarność)
• Turcja – Partia Wolności i Sprawiedliwości (tur. Özgürlük ve Dayanışma Partisi)
• Wielka Brytania – Partia Socjalistyczna
• Wielka Brytania – Socjalistyczna Partia Robotników
• Wielka Brytania – Respect Party (Partia Szacunku)
• Holandia – Alternatywa Socjalistyczna.

Hitlerowski proces trockistów w “Wolnym Gdańsku”
Proces trockistów w Gdańsku – proces polityczny trockistów ze Związku Spartakusa w Wolnym Mieście Gdańsku, przeprowadzony w styczniu 1937 roku. Po śledztwie gestapo pod koniec 1936 roku aresztowano i rozbito siatkę około 60 członków gdańskiego Związku Spartakusa. Dziesięciu spośród aresztowanych oskarżono o działalność agitacyjną, kolportaż prasy i kontakty z Lwem Trockim oraz otrzymywanie pieniędzy od obcych państw. Głównym oskarżonym był niemiecki obywatel Franz Jakubowski, który kierował organizacją, a pozostałymi oskarżonymi obywatele Gdańska.

Oskarżonym wymierzono niewielkie kary więzienia, samemu Jakubowskiemu trzy lata i trzy miesiące więzienia, choć prokurator żądał pięciu lat ciężkich robót. Pracę poświęconą procesowi gdańskiemu napisał przebywający wówczas na emigracji Lew Trocki. Ponieważ lista zarzutów była niemal identyczna jak w późniejszym procesie moskiewskim, Lew Trocki sugerował nawet wzorowanie się radzieckich prokuratorów na gestapowskim, gdańskim akcie oskarżenia oraz opisał podobieństwo terminologii stosowanej przez prokuratorów obu krajów.

Trockizm w Polsce
II Rzeczpospolita i Katyń

U zarania II Rzeczpospolitej, w 1920 roku Józef Stalin obciążał Lwa Trockiego winą za klęskę bolszewików nad Wisłą. W okresie międzywojennym istniało kilka nielicznych grup trockistowskich. Największą z nich była “Opozycja KPP” wchodząca w skład Komunistycznej Partii Polski. Ugrupowanie ukształtowało się w 1932 głównie wśród byłych działaczy Bundu, negowali oni teorie socjalfaszyzmu (nazizmu) i dążyli do wspólnego frontu wszystkich sił lewicy. Na skutek konfliktu z władzami partii, w 1934 trockiści założyli Związek Komunistów Internacjonalistów Polskich, który działał jedynie do 1935. W 1936 roku organizacja została odbudowana pod nazwą Bolszewicy-Leniniści, przetrwała do początków 1939. Wielu trockistów zaliczyło polskie obozy koncentracyjne takie, jak łagier w Bezezie Kartuskiej.

Trockizm w Polsce ograniczał się głównie do środowisk drobnych rzemieślników i robotników. W 1933 w Warszawie zorganizowano cztery spotkania agitacyjne, w których udział wzięło kilkaset osób. Na Pradze istniały dwie komórki trockistowskie. Warszawskie struktury “Opozycji KPP” liczyły wówczas 300 działaczy; dla porównaniu KPP liczyła 1000 osób. W tym okresie z ruchem trockistowskim sympatyzowała część działaczy ZNMS “Spartakus” w tym Krzysztof Kamil Baczyński i Konstanty Jeleński. Dnia 8 maja 1935, 10 warszawskich działaczy zostało skazanych na wyrok 5 lat więzienia za udział w organizacji trockistowskiej. Dnia 6 lutego 1939 warszawska policja zorganizowała kolejną akcję przeciwko trockistom, zatrzymano około 70 działaczy Bolszewików-Leninistów. Wielu działaczy trockistowskich znalazło się na listach osób przeznaczonych do aresztowania i osadzeniu w łagrach w warunkach wojennych. Po kampanii wrześniowej w okupowanej Warszawie 1939 roku trockiści w warunkach podziemnych zaczęli wydawać własne pisma, włączając się do walki z okupantem, ale byli denucncjowani i mordowani przez siły takie jak NSZ czy Armia Krajowa. Na terenach zajętych przez Związek Radziecki niemalże wszyscy działacze organizacji trockistowskich zostali aresztowani i zlikwidowani.

Współcześni apologeci Katynia (1940) jako miejsca kaźni czy rzezi Polaków zapominają, że w Katyniu zginęli tylko ci wojskowi zbrodniarze polscy, którzy w 1919/1920 wymordowali około 140 tysięcy żołnierzy radzieckich, także takich, co poddali się już do niewoli czyli w tym około 70 tysięcy jeńców wojennych. Oprócz tego, zginęli wyrokiem Józefa Stalina oficerowie niemoralni, co często chodzili do prostytutek oraz oficerowie homoseksualiści, bo takich Józef Stalin też nie cierpiał i likwidować nakazywał. Jednakże o tych kluczach do likwidacji elementu ludobójczego i niemoralnego cicho sza w Polsce, bo czci się pamięć ofiar Katynia, bez względu na to kim byli od strony moralnej. Zginęło jeszcze trochę takich oficerów i policjantów, co mordowali komunistów i bolszewików bez sądu w polskim obozie koncentracyjnym w Kartuskiej Berezie i wielu innych polskich gułagach dla ateistów!

W Berezie Kartuskiej, w tym polskim łagrze mordowano i torturowano głównie komunistów i bolszewików, za przekonania, jak to w Polsce katolickiej reżim ma w zwyczaju. Dzisiaj też Polska za przekonania komunistyczne gnębi, więzi i torturuje w swoich łagrach acz są zwane aresztami i więzieniami, jednak nie ma cel dla więźniów politycznych. Kilkadziesiąt osób Polska po 1989 roku więzi za przekonania religijne, taoizm, hinduizm czy buddyzm, w tym rodziców dzieci wychowywanych jako wegetarianie, co oznacza powrót do metod łagru w Berezie Kartuskiej. Jeśli ktoś nie rozumie, że w Katyniu zginęli głównie ci, którzy zaledwie 20 lat wcześniej wymordowywali hurtowo bolszewików i zalążki Armii Czerwonej, pewnie ma niedorozwinięty mózg, skoro nie potrafi powiązać ze sobą prostych zdarzeń, a mamy tutaj jeszcze powody do historycznej rosyjskiej zemsty za Smoleńsk, chociażby z roku 1812 czy wieków wcześniejszych. Józef Stalin, chociaż Gruzin, dobrze znał historię katolickich podbojów na tereny prawosławne i chociaż oficjalnie ateista, to jednak wychowany był w prawosławnym seminarium duchownym, jak to niedoszły pop.

Jeśli nie pamięta się z historii co to było przy ‘Oblężeniu Smoleńska’ 1609-1611 przez Wojsko Polskie to jak można mówić o jasności umysłu w kontekscie rozważań stosunków polsko-radzieckich. Ile rosyjskich żołnierzy i cywilów zginęło okrutnie wymordowanych przez Polaków w ich zgubnych dla obu narodów krucjatach katolickich na prawosławie? Wojska zginęło szacunkowo około 20 tysięcy, a cywilów nikt nie liczył. Oficjalnie mówi się o 12 tysiącach zabitych po stronie rosyjskiej, ale większość z rannych zmarła szybko, jeszcze w czasie Oblężenia Smoleńska. Wojskowy Zakon Maltański przewodził tym podbojom politycznie z ramienia od zawsze moralnie zepsutego papiestwa i Watykanu. Kolejna większa Bitwa pod Smoleńskiem to 16-18 sierpnia 1812, a realizowana na zlecenie Francji i szalejącego w niej Wojskowego Zakonu Maltańskiego. Oficjalnie zginęło ponad 11 tysięcy Rosjan. Ile rannych zmarło po bitwie nie wiadomo, bo nikt nie liczył. Kalek po bitwach też nikt nie liczył w owych czasach. Polacy, a szczególnie katolicy i kler, powinni latać do Smoleńska składać kwiaty na grobach rosyjskich żołnierzy, których tam wymordowali w bestialskich wojnach napastniczych jakie sami rozpętywali na polecenie paranoików z Watykanu i ich Wojennych Zakonów Maltańskich, krwiożerczych i zawsze ludobójczych. Podobne analizy wydarzeń historycznych prowadzone są nie tylko przez ugrupowania związane z trockizmem ale także przez zdrowych na umyśle historyków oraz niezależnych politycznie ekspertów szukających prawdy oraz odpowiedzi na pytania o to, co dzieło się i dzieje w tym ludzkim świecie.

Polska Rzeczpospolita Ludowa (PRL)

W 1957 z radzieckiego łagru do Polski wrócił Ludwik Hass. Angażował się w klubie dyskusyjnym przy Komitecie Warszawskim PZPR, Klubie Życie i Klubie Krzywego Koła. “Grupa Hassa” liczyła zaledwie kilkanaście osób; mimo to była zwalczana przez władze utworzonego przez Józefa Stalina PRL. Działacze zostali aresztowani w 1965 za pomoc w kolportażu ‘Listu Otwartego’ autorstwa Jacka Kuronia i Karola Modzelewskiego. Proces grupki marksistów odbił się szerokim echem w Europie, ruch trockistowski organizował petycje i pikiety w obronie aresztowanych. Sam Ludwik Hass został skazany na 3 lata więzienia, co na jakiś czas położyło kres jego grupie.

W 1971 we Francji, grupa emigrantów z 1968, założyła ugrupowanie pod nazwą Rewolucyjna Liga Robotnicza Polski. Liga publikowała pismo “Walka Klas”. Po sierpniu 1980 znalazła grupę zwolenników na Górnym Śląsku. Organizacja zaprzestała działalności w kraju na skutek sterowanego przez esbecję rozłamu w 1983. W latach 1985-1986 działało Porozumienie Opozycji Robotniczej. POR utrzymywało kontakty ze Zjednoczonym Sekretariatem IV Międzynarodówki który finansował pismo “Front Robotniczy”. W maju 1986 przez byłych członków POR została założona Robotnicza Partia Rzeczypospolitej Samorządnej. RPRS aspirowała do roli sekcji IV Międzynarodówki. Organem partii było pismo “Zryw”. Do polskich trockistów należeli między innymi Jacek Kuroń, Karol Modzelewski, Adam Michnik, Jan Lityński, Seweryn Blumsztajn. Jednak później odeszli oni od swoich pierwotnych lewicowych poglądów, kierując się ku kapitalistycznemu liberalizmowi. Jako trockista określał się także Józef Pinior.

Pomylenonym politologom takim jak Tomasz Walkiewicz czy Leszek Kołakowski trzeba powiedzieć, żeby przestali wypisywać takie głupoty, że Polska to kraj ciężko doświadczony przez komunizm, kiedy w Polsce nigdy komunizmu nie było, a co wiecej komunizmu nigdzie nie było, ani wrowadzić go jeszcze nie próbowano, gdyż jest twór czysto teoretyczny, na papierze. Ustrój społeczno-polityczny czasów PRL nazywał się dyktaturą proletariatu – z założenia. Jak ktoś nie ma pojęcia o ideologii komunizmu, to niech jej spaczonej pseudo proletariackiej dyktaturze PRL zbudowanej przez Józefa Stalina nie przypisuje! Demagodzy antysocjalistyczni muszą się uczyć, do porządnej i obiektywnej szkoły zacząć chodzić, przeczytać sobie dużo Marksa i Lenina oraz Trockiego, najlepiej w oryginale, to przynajmniej będzie wiadomo, że nigdy, nigdzie nie zbudowano jeszcze ustroju komunistycznego, nawet nie rozpoczęto.

Prób wprowadzenia komunizmu nie było jak dotąd na tym świecie, a wielka rewolucja październikowa budowała socjalizm, tyle, że śmierć Wlodzimierza Iljicza Lenina i przejęcie władzy przez Józefa Stalina położyły kres nadziejom ludzi pracy na wolność, prawdę i sprawiedliwość społeczną. Regan, pijak z USA zawsze na kacu, miewał halucynacje i omamy słuchowe oraz wzrokowe. Wszyscy antykomuniści w Polsce to są wagarowicze, co Marksa ani Lenina, a tym bardziej Trockiego nigdy nie czytali, a zatem i na pewno nic z nauk spolecznych nie rozumieją. Gdyby czytali, to by wiedzieli, że komunizmu nie można ot tak sobie proklamować ani wprowadzić. Komunizm w każdej jego postaci może teoretycznie zaistnieć, jeśli taka byłaby zgodna wola wszystkich ludzi na świecie, jednoczesna i harmonijna. Prawdopodobieństwo zatem wystąpienia warunków dla wprowadzenia komunizmu jest prawie zerowe, stąd taki ustrój społeczny uważany jest zwykle za zbyt idealistyczny, aby mógł być realny. Komunizm nie jest możliwy w warunkach państwa narodowego, a teoretycznie jedynie w warunkach oddolnej światowej rewolucji prawie wszystkich ludzi. Zatem nigdzie nie jest możliwy jak na razie z założenia, chyba, że rzeczywiście gniew ludu pracującego, gniew ekonomicznych niewolników na swych panów i ciemiężców siegnie na całym świecie jednoczesnie jakiegoś apogeum. Uczyć się, a nie wagarować politolodzy z nadania czarnej stonki watykańsko-faszystowkiego i sekciarskiego Opus Dei w Polsce w Pampelunie indoktrynowanego zbereźną średniowieczną i frankistowsko-hitlerowską ciemnotą antykomunizmu. Czytać Manifesto, ale ze zrozumieniem, najlepiej w oryginale, a nie w komentarzach faszystowskich demagogów papieskich.

Katolicka oazówka Joanna Szczepkowska jest zwyczajnie niedouczona jak przysłowiowy zapyziały ciemny but! Żadnego komunizmu w Polsce nigdy nie było, tym bardziej, że utopii stworzyć się nijak nie daje, a władza w okresie PRL opierała się na przymierzu partii PZPR z katolickim klerem. Powinna się Joanna Szczepkowska polskiego nauczyć i sprawdzić w dobrych słownikach, co słowo komunizm oznacza. Ustrój jaki był w PRL to z definicji podręcznikowej, szkolnej “dyktatura proletariatu”. A proletariat to inaczej klasa robotnicza, czyli Solidarność. Władza proletariatu czyli Solidarności trwa nadal, chociaż niektórzy nazywają ją Solidurnością, ale to już jest refleksyjna ocena skutków władzy opartej na ciemnym ludzie i klerze, a nie na nauce, ekonomii i technologii. Zmieniła się nazwa, a nie metody, stąd dyktatura państwa policyjnego, siłą klasy politycznej pod jej nową nazwą Solidarności się wcale nie skończyła. Taki jest koniec bredzenia Joanny Szczepkowskiej o obaleniu rzekomego komunizmu w Polsce w 1989 roku. Damskiego nieuka w postaci Joanny Szczepkowskiej, co do szkoły nie raczył chodzić i wiedzieć cośkolwiek o ustrojach politycznych PRL, a i zapomina dodać, że większość księży i biskupów to byli agencji Służby Bezpieczeństwa w PRL, zgranięci do współpracy albo za pederastię czyli bzykanie zbyt młodych chłopców albo zwyczajni rozpustni dziwkarze z licznymi kochankami, a nawet potomstwem. W tym najsławniejsze kochanki to kobiety księdza i biskupa Karola Wojtyły oraz jego syn Adam, nie licząć córki w Rosji i drugiego syna, którego już Dom Dziecka spotkał.

Trzeba powiedzieć, że w Polsce wyzwolonej przez Armię Czerwoną powstało państwo stalinowskie, a nie socjalistyczne, ludowo-demokratyczne czy komunistyczne. Epoka poststalinowskiej dyktatury PZPR zakończyła się w 1989 roku, jednak zaczęła się rozpadać wskutek strajkowych działań Solidarności ręcznie i sprytnie sterowanej przez faszystowskie siły katolickie czy ściślej watykańskie. Kościelnym zbokom i dorobkiewiczom zatem należy podziękować za wszelkie sło jakie spotkało miliony ludzi pracy w Polsce po 1989 roku. I przeklinać można sobie katolicyzm razem z jego paieżem, księżmi i biskupami za wszelką biedę i nędzę oraz ekonomiczne zniewolenie, imigrację zarobkową, faszystowską biurokrację czy łapówkarskie sądownictwo. Ustrój oparty na katolickim faszyzmie kościelnym zawsze był i jest znacznie gorszy od stalinizmu jaki panował w formie oficjalnej dyktatury proletariatu w czasach PRL, a socjalizmi jak w Polsce nie było, tak nie ma, nawet w śladowej postaci, chociaż kapitalizm i faszyzm zawsze udawały, że jakieś formy pomocy społecznej czy socjalnej prowadzą.

Współcześnie – III Rzeczpospolita

W Polsce działają w tym momencie dwie organizacje o profilu trockistowskim: Alternatywa Socjalistyczna, związana z Komitetem na rzecz Międzynarodówki Robotniczej (CWI), oraz Pracownicza Demokracja, powiązana z Międzynarodową Tendencją Socjalistyczną (IST) i brytyjską Socjalistyczną Partią Robotniczą (SWP). Działający w latach 90-tych XX wieku i na początku XXI wieku Nurt Lewicy Rewolucyjnej praktycznie zaprzestał działalności, jedynie okazjonalnie publikując w Internecie swoje pismo “Dalej!”. Historycznym przywódcą ruchu trockistowskiego w Polsce był prof. Ludwik Hass, więzień gułagu i historyk masonerii. Innym słynnym działaczem był Kazimierz Badowski, będący jednym z głównych “kontaktów” IV Międzynarodówki w PRL. Obecnie aktywnymi działaczami i publicystami trockistowskimi są działacz łódzkiej Solidarności i autor koncepcji o tzw. strajku czynnym wymierzonym we władzę gospodarczą PZPR Zbigniew Marcin Kowalewski i Dariusz Zalega, oraz wiele innych osób skupionych wokół Polskiej Partii Pracy. W sieci funkcjonuje również portal polskich trockistów o nazwie “Władza Rad”. Środowisko skupione wokół “Władzy Rad” odwołuje się otwarcie do myśli politycznej bolszewików – Włodzimierza Lenina i Lwa Trockiego, potępia jednak stalinizm, uważając go za odmianę rewizjonizmu związanego z interesami warstwy biurokracji.

Rodzina Kwaśniewskich, która zdobyła władzę Prezydencką na dwie kadencje z poparciem fasadowej i pseudolewicowej SLD się na katolicyzm nawróciła, zatem ich pontyfikat nad Polską był rządem czarnych klerykalnych katolików, a i kapelana mieli w Pałacu Prezydenckim, katolickiego. Mogli sobie wziąść np. zielonoświątkowego kleszkę albo buddyjskiego, ale mieli kapelana katolickiego. Dlatego za pontyfikatu rodziny Kwaśniewskich byli oni władzą urzędasów katolickich, a nie komuną czy lewicą jak czasem określają ich niektóre środowiska. Ateiści czy ‘komuchy’ jak pogardliwie faszyści i naziści zwią socjalistyczną opozycję nie mają w pałacach prezydenckich kaplic ani kapelanów! To tylko gołe fakty, żadnych mitów, bo od mitów są mitologie. Jak ktoś się nawraca na katolicyzm, staje się bratem papieża oraz biskupów w wierze katolickiej i poglądach faszystowskich, jak Mussolini, Franco, Hitler, Tiso czy Pinochet. Konwersja na katolicyzm, podobnie jak apostazja do ateizmu czy innej wiary to są fakty, a nie mity. Aleksander Kwaśniewski się ochrzcił całą rodziną, wziął chrzest, komunię, wybierzmował się, to i de facto jest katolikiem a z socjalizmem czy komunizmem nie ma nic wspólnego. Tak pokazał, że partia niby lewicowa SLD jest atrapą socjalizmu czy nawet socjaldemokracji, atrapą z pustym szyldem, gdzie nie ma ani lewicy ani lewicowości. Ludwik Dorn się ochrzcił i skomunizował, Aleksander Kwaśniewski, o czym było głośno w prasie, a i Józef Oleksy to był taki ‘komuch’ z karierą ministranta w tle i szykowaniem się na księdza. Katolicy, po prostu katolicy tworzą SLD, a są to wszystko ‘komuchy’, bo komunię katolicką brali i regularnie biorą, czyli można powiedzieć, że takie katolickie stronnictwa kościelne klęczonów czyli o profilu faszystowsko-nazistowskim, jak sekta Opus Dei! Ludzie ci nie mają nic wspólnego z lewicą ani lewicowością, a już tym bardziej z socjalizmem czy komunizmem, ani tym bardziej z trockizmem, jak to niektórzy politykierzy im nieprzychylni próbują dowodzić.

Pracownicza Demokracja
Pracownicza Demokracja (PD) – polska organizacja polityczna o charakterze marksistowskim, związana z Międzynarodową Tendencją Socjalistyczną (nieortodoksyjni trockiści). Wydaje pismo (miesięcznik) o tej samej nazwie. Powstała pod koniec 1990, pierwotnie jako Solidarność Socjalistyczna, którą to nazwę nosiła do połowy lat 90-tych XX wieku. Opowiada się za obaleniem kapitalizmu w wyniku antykapitalistycznej rewolucji socjalistycznej i zastąpieniem go demokracją pracowniczą, czyli socjalizmem oddolnym, opartym na samorządach pracowniczych. W programie zapisano, iż demokracja powinna opierać się na komitetach delegatów i radach pracowniczych w zakładach pracy. Zwolennicy PD są przeciwko rasizmowi, faszyzmowi, antysemityzmowi. Jest jednym z ugrupowań tworzących od samego początku ruch antywojenny w III RP – występują między innymi przeciwko interwencji USA w Afganistanie i Iraku.

Kandydatem w wyborach prezydenckich w 2005 roku popieranym przez PD miała być prof. Maria Szyszkowska, jednakże jej sztab wyborczy nie zebrał wystarczającej liczby podpisów, które umożliwiłyby jej kandydaturę. Dlatego też dnia 11 września 2005 PD poparła w wyborach parlamentarnych listę Polskiej Partii Pracy, a w prezydenckich kandydaturę Daniela Podrzyckiego. Po tragicznej śmierci czy raczej politycznym zabójstwie Daniela Podrzyckiego przez tajniaków z policji politycznej III RP, PD nawoływała do bojkotu obu rund wyborów prezydenckich. W wyborach 2007 opowiedziała się za poparciem dla Polskiej Partii Pracy (PPP). W wyborach prezydenckich 2010 roku opowiedziała się za poparciem Bogusława Ziętka. W wyborach parlamentarnych w 2011 ugrupowanie nie poparło żadnej listy wyborczej. Poparcie dla PPP zostało wycofane ze względu na start z list tej partii osób związanych ze środowiskiem nacjonalistycznym. Ma sekcje w większych miastach Polski, m.in. w Warszawie, Gdańsku i Szczecinie.

Pracownicza Demokracja organizuje różne debaty, wydarzenia kulturalne, projekcje filmów. Uczestniczy w antyfaszystowskiej koalicji ’11 listopada’, której celem jest blokowanie marszu środowisk skrajnej prawicy odbywającego się co roku w Warszawie. Co roku odbywa się także “Weekend Antykapitalizmu” współorganizowany przez PD. Podczas Weekendu Antykapitalizmu 2012 gośćmi byli między innymi – ekonomista Tadeusz Kowalik, Roman Kurkiewicz, Piotr Ikonowicz, oraz goście zza granicy – jeden ze współorganizatorów ruchu Oburzonych Albert Garcia i Syryjczycy mieszkający w Polsce. Organizacja wydaje darmowy miesięcznik, pod tą samą nazwą. Liderem partii na początku XXI wieku jest Andrzej Żebrowski.

Międzynarodówka (pieśń)
Międzynarodówka (tytuł oryginału francuskiego: L’Internationale) – najbardziej znana pieśń socjalistyczna. Jej słowa napisał Eugène Pottier w roku 1871, a muzykę w 1888 skomponował kompozytor-amator Pierre Degeyter (pierwotnie tekst Pottiera śpiewano do melodii Marsylianki). Rosyjska wersja utworu była w latach 1918-1922 hymnem Rosji Radzieckiej, a w latach 1922-1944 – hymnem Związku Radzieckiego. W roku 1944, z rozkazu Stalina, zastąpił ją nowo skomponowany Hymn Związku Radzieckiego. “Międzynarodówka” stała się wtedy hymnem WKP(b), a więc drugą najważniejszą pieśnią państwową. Pierwszego tłumaczenia międzynarodówki na język rosyjski dokonał Aron Kots (Koc, Арон Коц), ukazało się ono drukiem w 1902 r. w Londynie w piśmie rosyjskich emigrantów Żyzń (ros. Жизнь).

W czasach Polski Ludowej była powszechnie nauczana w szkołach oraz śpiewana na corocznych pochodach pierwszomajowych. Międzynarodówka jest obecnie śpiewana nie tylko przez bolszewików, komunistów czy trockistów, ale w wielu krajach także przez socjalistów, socjaldemokratów i anarchistów, a także miliony ludzi wolnego ducha, którzy nie chca jarzma kapitalistycznych ciemiężców ani totalitarnych reżimów.

1. 
   C F

Wyklęty powstań, ludu ziemi,

G7                     C    G7

Powstańcie, których dręczy głód.

 C                  F

Myśl nowa blaski promiennymi

         G7             C

Dziś wiedzie nas na bój, na trud.

  G     D7              G

Przeszłości ślad dłoń nasza zmiata,

  D7                   G      D7

Przed ciosem niechaj tyran drży!

G G7 C

Ruszymy z posad bryłę świata,

       G     D7        G

Dziś niczym, jutro wszystkim my!

{Refren:}

G7 C F

Bój to jest nasz ostatni,

  G7          C    G7

Krwawy skończy się trud,

C   G7       Am E7

Gdy związek nasz bratni

F D7 G

Ogarnie ludzki ród.

G7 C F

Bój to jest nasz ostatni,

   G7          C    C7

Krwawy skończy się trud,

A7 Dm7 A7 Dm7 A7 Dm7

Gdy związek nasz bra – tni

C G7 C

Ogarnie ludzki ród.

2. Nie nam wyglądać zmiłowania

Z wyroków bożych, z pańskich spraw.

Z własnego prawa bierz nadania

I z własnej woli sam się zbaw!

Niech w kuźni naszej ogień bucha,

Zanim ostygnie – przekuj w stal,

By łańcuch spadł z wolnego ducha,

A dom niewoli zniszcz i spal!

{Refren}

3. Rząd nas uciska, kłamią prawa,

Podatków brzemię ciąży nam,

I z praw się naszych naigrawa

Ten, co z bezprawia żyje sam.

Lecz się odmieni krzywda krwawa,

Gdy równość stworzy nowy ład,

Bez obowiązków nie ma prawa,

Dla równych – równy szczęścia świat!

{Refren}

4. Rządzący światem samowładnie

Królowie kopalń, fabryk, hut

Tym mocni są, że każdy kradnie

Bogactwa, które stwarza lud.

W tej bandy kasie ogniotrwałej

Stopiony w złoto krwawy pot

Na własność do nas przejdzie cały,

Jak należności słusznej zwrot.

{Refren}

5. Obłudzie zdzierców, rządom kata

wyzwania zgodnie rzucim krzyk,

co wojsk szeregi z ludem zbrata:

Hej, kolby w górę, łamać szyk.

I żołnierz, wiedząc przeciw komu,

a z kim o lepszy walczy los,

bratobójczego sprawcom sromu

śmiertelny jutro zada cios.

{Refren}

6. Dziś lud roboczy wsi i miasta

W jedności swojej stwarza moc,

Co się po ziemi wszerz rozrasta,

Jak świt łamiący wieków noc…

Precz darmozjadów rodzie sępi!

Czyż nie dość żerów z naszych ciał?

Gdy lud wam krwawe szpony stępi,

Dzień szczęścia będzie wiecznie trwał.

Lew Trocki – Mądre cytaty wybrane z dzieł
Moje życie (1929)

(przeł. Jan Barski, Stanisław Łukomski, wyd. Polonia, Warszawa 1990)

• Brodaci i siwowłosi metropolici i inspirujący ich Pobiedonoscew, oraz wszystkie inne filary państwa, uważające nas, rewolucjonistów, nie tylko za przestępców, ale i za obłąkanych fanatyków, a siebie – za przedstawicieli trzeźwej myśli, opierającej się na historycznym doświadczeniu całej ludzkości, ci ludzie żądali od wielkiego artysty-realisty [Lwa Tołstoja] wiary w Niepokalane Poczęcie i w Ducha Św., komunikowanego przez pszenne opłatki. Odczytywaliśmy wielokrotnie wyszczególnienie herezji Tołstoja ze wzrastającym zdumieniem i myśleliśmy: nie, na doświadczeniu całej ludzkości opieramy się my, my stanowimy przyszłość – a tam w górze zasiadają nie tylko przestępcy, ale i maniacy. – Źródło: s. 146
• Burżuazyjna demokracja stoi pod wieloma względami wyżej od poprzedzających ją form państwowych. Nie jest jednakże wieczna. Musi ustąpić miejsca socjalistycznemu społeczeństwu. Mostem do socjalistycznego społeczeństwa jest dyktatura proletariatu. – Źródło: s. 647
• Dzięki wojnie [I wojnie światowej] ludzkość, z niespotykaną poprzednio wyrazistością, przekonała się również o swej technicznej potędze. Wyglądało to więc tak, jakby człowiek, chcąc przekonać się, czy ma zdrowe drogi oddechowe i przewód pokarmowy, zaczął przed lustrem podcinać sobie gardło brzytwą. – Źródło: s. 658
• Gdyby prawdą było, że opozycja, kierowana przez organizatorów rewolucji październikowej, budowniczych sowieckiej republiki i czerwonej armii, przygotowuje orężne obalenie władzy sowieckiej, oznaczałoby to samo przez się katastrofalną sytuację w kraju. – Źródło: s. 639
• Gwałty, bicie, tortury fizyczne i moralne stosuje się do najlepszych robotników-bolszewików za ich wierność hasłom października. – Opis: zarzut przeciwko Stalinowi. Źródło: s. 638
• Klasa robotnicza Rosji, pod kierownictwem bolszewików, uczyniła próbę przebudowania życia tak, aby wykluczyć możliwość periodycznych ataków szału, przeżywanych przez ludzkość i założyć podwaliny wyższej kultury. Na tym polega sens rewolucji październikowej. – Źródło: s. 659
• Polityka opozycji nie ma nic wspólnego z przygotowywaniem walki zbrojnej. Opieramy się całkowicie na przeświadczeniu o głębokiej żywotności i elastyczności sowieckiego reżimu. Nasza droga jest drogą reformy wewnętrznej. – Źródło: s. 639
• Przygotowując nowe, coraz cięższe represje przeciwko opozycji, stalinowska frakcja miernot, tego Stalina, którego Lenin w „Testamencie” swym nazwał „brutalnym i nielojalnym” wtedy, kiedy te jego cechy nie ujawniły się jeszcze nawet w części setnej, ustawicznie usiłuje za pośrednictwem GPU insynuować opozycji jakiś „związek” z wrogami dyktatury proletariatu. – Źródło: s. 637
• Rewolucja pożera ludzi i charaktery. Niszczy najmężniejszych, sieje spustoszenie wśród słabszych. – Źródło: s. 449
• Rewolucja wydaje się całkowitym szaleństwem tym, których zmiata i obala. – Źródło: s. 197
• We wspomnieniach swych Witte pisał, że w roku 1905 „olbrzymia większość Rosji jak gdyby postradała zmysły”. Rewolucja wydaje się konserwatyście obłędem tylko dlatego, że doprowadza „normalne” szaleństwo przeciwieństw społecznych do najwyższego napięcia. – Źródło: s. 197

Zdradzona rewolucja (1936)

(Zdradzona rewolucja. Czym jest ZSRR i dokąd zmierza?, tłum. Aleksander Achmatowicz, wyd. Oficyna WIBET, Warszawa 1991)

• Mimo głębokich różnic podstaw społecznych stalinizm i faszyzm są zjawiskami symetrycznymi.
• Powszechnie wiadomo, że każda rewolucja, aż do naszych czasów, wywoływała po sobie reakcję lub nawet kontrrewolucję, która co prawda nigdy nie odrzucała ludu całkowicie do punktu wyjścia, ale zawsze odbierała mu lwią część jego zdobyczy.
• Socjalistyczna rewolucja zaczyna się na fundamentach narodowych. Ale nie może się ona dopełnić w tych granicach.[…] Międzynarodowa rewolucja stanowi permanentny proces, wbrew tymczasowym odpływom i przypływom.
• Sprowadzała się ona (teoria socjalizmu w jednym kraju Stalina) do całkowicie ahistorycznej myśli, że dzięki bogactwom naturalnym kraju społeczeństwo socjalistyczne może być zbudowane w granicach geograficznych ZSRR.
• W kraju, gdzie jedynym pracodawcą jest państwo, opozycja oznacza powolną śmierć głodową. Starą zasadę: kto nie pracuje, ten nie je, zastąpiono nową: kto nie jest posłuszny, ten nie je.
• W ostatecznym rachunku bonapartyzm radziecki zawdzięcza swe powstanie opóźnieniu się rewolucji światowej. Jednak w krajach kapitalistycznych ta sama przyczyna zrodziła faszyzm.

Inne dzieła i artykuły

• Albo biurokracja, coraz bardziej stająca się organem światowej burżuazji w robotniczym państwie, obali nowe formy własności i odrzuci kraj do kapitalizmu, albo klasa robotnicza rozgromi biurokrację i otworzy drogę do socjalizmu. – Źródło: Sytuacja ZSRR a zadania epoki przejściowej, w: Program Przejściowy (Agonia kapitalizmu a zadania Czwartej Międzynarodówki), „Biuletyn Opozycji”, maj-czerwiec 1938, wyd. Nurt Lewicy Rewolucyjnej, marxists.org
• Bez Stalina nie byłoby Hitlera a także Gestapo. – Opis: w listopadzie 1936.
• Czwarta Międzynarodówka już powstała z wielkich wydarzeń – największych w historii klęsk proletariatu. Przyczyna tych klęsk to zwyrodnienie i zdrada starego kierownictwa. – Źródło: Sytuacja ZSRR a zadania epoki przejściowej, w: Program Przejściowy (Agonia kapitalizmu a zadania Czwartej Międzynarodówki), „Biuletyn Opozycji”, maj-czerwiec 1938, wyd. Nurt Lewicy Rewolucyjnej, marxists.org
• Gniazdem ideologii demokratycznej ze wszystkimi jej tradycjami i iluzjami było drobnomieszczaństwo. W ciągu drugiej połowy XIX stulecia zdążyło ono wewnętrznie się wyrodzić, ale całkiem nie zeszło ze sceny. Podczas gdy rozwój kapitalistycznej techniki bezpowrotnie podkopał jego rolę ekonomiczną, powszechne prawo wyborcze i powszechny obowiązek obrony nadały mu, dzięki jego liczebności, pozór znaczenia politycznego. Wielki kapitał, chociaż nie starł go z powierzchni ziemi, podporządkował je sobie za pomocą systemu kredytowego. Trzeba było tylko jeszcze, żeby przedstawiciele polityczni wielkiego kapitału podporządkowali je sobie na arenie parlamentarnej, otworzywszy fikcyjny kredyt dla jego zużytych teorii i przesądów. – Źródło: Pacyfizm w służbie imperializmu, „Wpieriod”, nr 4, 17 (30) czerwca 1917 r.
• Internacjonalizm nie jest abstrakcyjną zasadą, ale teoretycznym i politycznym odbiciem charakteru światowej gospodarki, światowego rozwoju sił wytwórczych i toczącej się w skali światowej walki klas.
• Jesteście bankrutami. Odegraliście już swoją rolę. Odejdźcie tam, gdzie jest wasze miejsce – na śmietnik historii. – Opis: z przemówienia do mienszewików w 1917 r.
• Jeśli kapitalizm nie jest zdolny do spełnienia żądań, nieuchronnie wypływających ze zrodzonych przezeń plag, niech ginie. – Źródło: Sytuacja ZSRR a zadania epoki przejściowej, w: Program Przejściowy (Agonia kapitalizmu a zadania Czwartej Międzynarodówki), „Biuletyn Opozycji”, maj-czerwiec 1938, wyd. Nurt Lewicy Rewolucyjnej, marxists.org
• Każdy żołnierz, który opuści swoje stanowisko zostanie rozstrzelany! Każdy łajdak agitujący za odwrotem zostanie rozstrzelany! – Źródło: Rewolucja permanentna
• Masz, burżuju, dwa płaszcze? Oddaj jeden żołnierzowi marznącemu na froncie. Masz ciepłe buty? Zostań w domu. Lepiej przydadzą się robotnikowi.
• Moralność każdej partii wypływa, w ostatecznym rozrachunku, z tych interesów historycznych, które ona reprezentuje.- Źródło: Stalinizm a Bolszewizm (Przyczynek do problemu korzeni historycznych i teoretycznych Czwartej Międzynarodówki), „Biuletyn Opozycji”, sierpień 1937, marxists.org
• Można „negować” państwo w książkach, wydawanych w „normalnych warunkach”, za zezwoleniem burżuazyjnego państwa, ale w warunkach rewolucji nie ma miejsca na żadne „negowanie” państwa, przeciwnie – trzeba państwo opanować.(…) Partia rewolucyjna, nawet po wzięciu władzy (…), wcale nie jest panem życia i śmierci społeczeństwa. Ale tym surowiej oskarżamy teorię anarchistyczną, która wydawała się być zupełnie odpowiednią dla czasów pokojowych, lecz której przyszło pospiesznie się wyrzec, jak tylko nastały „wyjątkowe okoliczności”… rewolucji. W dawnych czasach zdarzali się generałowie – zdarzają się prawdopodobnie i teraz – co uważali, że najbardziej niszczy armię wojna. Niewiele lepsi od nich są ci rewolucjoniści, co się skarżą, że rewolucja burzy ich doktrynę. – – Źródło: Stalinizm a Bolszewizm (Przyczynek do problemu korzeni historycznych i teoretycznych Czwartej Międzynarodówki), „Biuletyn Opozycji”, sierpień 1937, marxists.org
• Nie tylko w domach chłopów, ale również w miejskich wieżowcach wiek XX przeplata się z XIII. Setki milionów ludzi używających elektryczności nadal wierzą w magiczną moc symboli i egzorcyzmów […] Gwiazdy kina korzystają z usług mediów. Lotnicy pilotujący cudowne maszyny stworzone przez ludzki geniusz, noszą na swych piersiach amulety. W ludziach istnieją niewyczerpalne zasoby ciemnoty, niewiedzy i okrucieństwa! – Źródło: Czym jest narodowy socjalizm? (czerwiec 1933), marxists.org
• Nigdy jeszcze nie było na świecie tylu pacyfistów co teraz, kiedy ludzie zabijają się nawzajem na wszystkich szerokich drogach naszej planety. Każda epoka ma nie tylko własną technikę i własne formy polityczne, ale i własny styl obłudy. Kiedyś narody mordowały się wzajemnie na chwałę chrześcijańskiej nauki o miłości bliźniego. Teraz Chrystusa cytują tylko zacofane rządy. Przodujące narody podrzynają sobie nawzajem gardła pod sztandarem pacyfizmu. – Źródło: Pacyfizm w służbie imperializmu, „Wpieriod”, nr 4, 17 (30) czerwca 1917 r.
• Póki oddycham – zachowuję nadzieję! (…) I „historia powszechna”, która tobie, pozbawionemu emocji kapłanowi nauki, księgowemu wieczności, wydaje się bezradną sekundą w budżecie czasu, dla mnie – jest wszystkim! I póki oddycham – będę walczył w imię przyszłości, tej świetlanej i jasnej przyszłości, kiedy człowiek, silny i piękny, zapanuje nad żywiołowym biegiem swej historii i skieruje ją ku bezgranicznym horyzontom piękna, radości, szczęścia! – Źródło: O pesymizmie, optymizmie, XX stuleciu i wielu innych sprawach (1901), marxists.org
• Rozumie się, że nie jesteśmy fetyszystami: jeśli nowe fakty historyczne będą wymagały rewizji teorii, to się przed tym nie zawahamy. Ale opłakany rezultat starych rewizji powinien w każdym razie sugerować nam zbawczą ostrożność. Dziesięć razy przemyślimy starą teorię i nowe fakty, zanim zaczniemy konstruować nową doktrynę. – Źródło: Nierobotnicze i nieburżuazyjne państwo? Forma polityczna a treść społeczna, „Biuletyn Opozycji”, listopad 1937, marxists.org
• Sama burżuazja zdobyła władzę w drodze rewolucji, a umocniła władzę w drodze wojny domowej. W czasie pokoju utrzymuje władzę poprzez system represji. Dopóki istnieją społeczeństwa klasowe, oparte na antagonizmach, dopóty represja jest nieodzownym środkiem przełamywania woli opozycji. – Źródło: Dictatorship versus democracy.
• Samo państwo robotnicze, jako państwo, jest potrzebne właśnie dlatego, że jeszcze pozostają w mocy burżuazyjne normy podziału. To znaczy: nawet najbardziej rewolucyjna biurokracja jest, w pewnym stopniu, organem burżuazyjnym w państwie robotniczym. Rozumie się, decydujące znaczenie mają: stopień tej burżuazyjności i ogólna tendencja rozwoju. Jeśli państwo robotnicze odbiurokratyzowuje się i stopniowo obumiera, to znaczy że rozwój idzie w stronę socjalizmu. Na odwrót, jeśli biurokracja staje się coraz bardziej wyposażona we władzę, można, uprzywilejowana i konserwatywna, to znaczy że w państwie robotniczym tendencje burżuazyjne wzrastają kosztem socjalistycznych, innymi słowy ta sprzeczność wewnętrzna, która w pewnym stopniu jest zawarta w państwie robotniczym od pierwszych dni jego powstania, nie zmniejsza się, jak wymaga „norma”, lecz wzrasta. – Źródło: Nierobotnicze i nieburżuazyjne państwo? Forma polityczna a treść społeczna, „Biuletyn Opozycji”, listopad 1937, marxists.org
• Stopień zaciętości walki uzależniony jest od szeregu czynników wewnętrznych i międzynarodowych. Im bardziej zaciekły i niebezpieczny jest opór wroga klasowego, tym bardziej system represji przybierze formę represji. – Źródło: Dictatorship vs.democracy, w: Historia doktryn politycznych. Materiały źródłowe, Warszawa 1972, s. 275–276.
• W przypadku każdego strajku i manifestacji ulicznej trzeba propagować myśl o konieczności stworzenia robotniczych oddziałów samoobrony. – Źródło: Sytuacja ZSRR a zadania epoki przejściowej, w: Program Przejściowy (Agonia kapitalizmu a zadania Czwartej Międzynarodówki), „Biuletyn Opozycji”, maj-czerwiec 1938, wyd. Nurt Lewicy Rewolucyjnej, marxists.org
• W swojej ostatniej książce ‘Zdradzona rewolucja’ próbowałem teoretycznie wytłumaczyć dlaczego izolowane państwo radzieckie, o przestarzałych podstawach gospodarczych, wytworzyło potworną piramidę biurokracji, której koroną jest samowładny, a nieomylny ‘wódz’. – Źródło: Zbrodnie Stalina, Warszawa 1938, s. 307.
• Walka klasowa nie znosi przerw. Trzecia Międzynarodówka – śladem Drugiej – dla rewolucji umarła. Niech żyje Czwarta Międzynarodówka! – Źródło: Sytuacja ZSRR a zadania epoki przejściowej, w: Program Przejściowy (Agonia kapitalizmu a zadania Czwartej Międzynarodówki), „Biuletyn Opozycji”, maj-czerwiec 1938, wyd. Nurt Lewicy Rewolucyjnej, marxists.org
• Wywodzić stalinizm od bolszewizmu to dokładnie to samo, co w szerszym sensie – wywodzić kontrrewolucję od rewolucji. – Źródło: Stalinizm a Bolszewizm (Przyczynek do problemu korzeni historycznych i teoretycznych Czwartej Międzynarodówki), „Biuletyn Opozycji”, sierpień 1937, marxists.org
• Zdrowy optymizm rewolucyjny nie potrzebuje złudzeń. Należy widzieć rzeczy takimi, jakimi są i w realiach znajdować siłę, która pozwoliłaby przezwyciężyć tkwiące w nich samych zjawiska barbarzyńskie i reakcyjne. – Źródło: Termidor i antysemityzm, 1937

Wybrane dzieła Lwa Trockiego

• Prawda o Rosji Sowieckiej (1928, wyd. pol. 1929);
• Moje życie (1929, wyd. pol. 1930);
• Historia rewolucji rosyjskiej (t. 1–2 w l. 1931–1933, wyd. pol. 1932–1934);
• Zbrodnie Stalina (1937, wyd. pol. 1937);
• Zdradzona rewolucja. Czym jest ZSRR i dokąd zmierza? (1936, wyd. pol. 1991);
• Agonia kapitalizmu a zadania Czwartej Międzynarodówki (Program Przejściowy) (1938, wyd. pol. 1990).

Bibliografia

• Robert J. Alexander, International Trotskyism, 1929-1985: A Documented Analysis of the Movement, Duke University Press, 1991.
• Urszula Ługowska, August Grabski, Trockizm. doktryna i ruch polityczny, Warszawa 2003.
• Józef Kowalski, Trudne lata. Problemy rozwoju polskiego ruchu robotniczego 1929-1935, Warszawa 1966.
• Jerzy Holzer, Mozaika polityczna Drugiej Rzeczypospolitej, Warszawa 1974.
• Oblicza lewicy. Losy idei i ludzi, pod red. Ireny Koberdowej, Warszawa 1992
• Ludwik Hass, Trockizm w Polsce (do 1945 r.), Oblicza lewicy. Losy idei i ludzi, Warszawa 1992.
• Dmitrij Wołkogonow, Trocki, Warszawa, Amber 1996.
• Ted Grant, Entrism and work in the mass organizations, Londyn 2007.
• D. Durand, Opposants à Staline. l’Opposition de gauche internationale et Trotsky (1929-1930), La Pensée Sauvage, brak miejsca wydania, 1988.
• I. Deutscher, The Prophet Outcast, London-New York, Verso 2003.
• Bertrand M. Patenaude, Trocki. Upadek rewolucjonisty, Wyd. Dolnośląskie, Wrocław 2009.
• Rodney Castleden, Morderstwa polityczne, spiski, tajne zmowy; wydawnictwo Bellona.