Sunnizm i szyizm

Sufi zwykle szeroko czerpali z mistyki szyickiej, a większość sufickich zakonów i bractw wywodzi się z nurtów szyickich czyli z misteryjnego islamu. Ostatnimi czasy, u początku XXI wieku, pewne agresywne jednostki o rodowodzie z sekty sunnickich wahhabitów zwalczają w swoich publikacjach zarówno szyizm jak i wywodzący się głównie z szyizmu sufizm. Nawet w Polsce pojawił się agresywny sunnizm wahabicki pragnący uznania za jedyną i prawowierną tradycję islamską (Islam po polsku).

Warto zapoznać się z początkami szyizmu i sunnizmu, aby zrozumieć o co walczą pomiędzy sobą muzułmanie w Tunezji, Egipcie, Jemenie, Iraku, Afganistanie, Syrii czy innych krajach uchodzących za muzułmańskie. Warto gonić precz domagających się wyłączności na reprezentowanie islamu wahabickich fanatyków, którzy jako sekta zajmują się głównie szkoleniem bojowników dżihadu i sianiem nienawiści pomiędzy ugrupowaniami religijnymi wewnątrz samego islamu.

Szyici byli i są brutalnie prześladowani przez sunnitów, wobec których stanowili polityczną i duchową opozycję. Pierwszych trzech kalifów, tzw. prawowiernych, uważali za uzurpatorów nielegalnei rządzących społecznością muzułmanów. Bezustannie walczyli z ortodoksyjną władzą, oficjalnie lub nie ujawniając swych poglądów. Dogmat o pierwszeństwie potomków Imama Hazrat Ali do rządzenia kalifatem był właściwie jedyną, istotną różnicą pomiędzy szyizmem a islamem sunnickim. Szyici rozwinęli doktrynę i kult (szyizm) charakteryzujące się wieloma elementami ezoterycznymi (alchemia duchowa).

Intencją Proroka Muhammada był POKÓJ (Islam), a wahabici z Arabii Saudyjskiej swoje wrogie nastawienie do wszystkich zasiewają niczym jad także w Indii, nie tylko w Polsce czy Francji. Jeśli zobaczymy na You Tube filmiki o tym, jakoby sufizm czy wręcz szyizm pochodził od szatana (shaytan) to wiemy, że autorem jest na pewno fanatyczny aż do obłędu inkwizytor z wahabickiej sekty skrajnie pojmowanego sunnizmu. Wojna powstała u początków islamu ciągle trwa i przynosi liczne ofiary. Jeśli coś pochodzi od szatanów, to jest to fanatyzm i parcie na wojnę ze wszystkimi inaczej wierzącymi czyli inkwizycja muzułmańska tworzona przez skrajne i sekciarskie ugrupowania.

Szia, Szyizm – od arab. شيعة علي, szī’at Ali – stronnictwo Alego – obok sunnizmu i charydżyzmu stanowi jeden z trzech głównych nurtów współczesnego islamu, drugi po sunnizmie co do liczby wyznawców. Szyici nie uznają trzech pierwszych kalifów. Rozdział od sunnitów dokonał się w wyniku sporu o władzę po śmierci kalifa Hazrat Ali. Szyici nie uznali nowego kalifa wybranego bez zgody Domu Proroka. Prawowitymi następcami Muhammada dla szyitów są jedynie potomkowie Hazrat Ali i córki proroka, Fatimy, to jest Alidzi. Szyici w większości dogmatów wiary jak i praktyk religijnych nie różnią się od sunnitów, jednak (z wyjątkiem zajdytów) uważają że pełni objawienia można dostąpić jedynie za pośrednictwem imama z proroczego rodu Alidów, który na końcu świata objawi się jako al-Mahdi.

Pierwotnie szyizm był wyznawany głównie przez muzułmanów pochodzenia arabskiego, ale za panowania dynastii Safawidów (1501-1773) doszło do nieomal całkowitej szyizacji Iranu. W chwili obecnej wpływy szyizmu utrzymują się głównie na terytorium dawnej Persji (90-96%), Azerbejdżanu (85%), w Iraku (56-61%) i Libanie (około 30%). Z szyizmu wywodzą się takie nurty religijne jak druzyzm, alewizm, alawizm (nusajryzm), babizm, bahaizm i jazydyzm. W Polsce często używa się określenia szyizm na będący jego odłamem imamizm. Mniejszość szyicka zamieszkuje także Polskę.

by Seyyed Hossein Nasr

Fragment książki „Idee i wartości islamu”
بسم الله الرحمن الرحيم

Ponieważ każda religia zwraca się do społeczności o różnych temperamentach psychologicznych i duchowych, musi w sobie zawierać możliwości różnych interpretacji. Niosąc w sobie potencjalną możliwość różnych interpretacji tej samej prawdy, jest w stanie zintegrować wielość w jedność i stworzyć cywilizację religijną. W tradycyjnym chrześcijaństwie istnieje Kościół katolicki i ortodoksyjny, a przecież są jeszcze mniejsze Kościoły wschodnie, takie jak koptyjski czy maronicki. Poza rodziną Abrahamową istnieje buddyzm z dwiema podstawowymi szkołami: mahajany i therawady, nie mówiąc już o szkole tybetańskiej. Bez mahajany, czyli szkoły północnej, jest wątpliwe, czy ta tradycja stałaby się dominująca na Dalekim Wschodzie. Tak samo hinduizm, który jest podobny do wielkiego morza, zawiera bowiem liczne formy duchowe, dzieli się na interpretację siwaicką i wisznuicką, odpowiadające różnym temperamentom.

W islamie, który jest religią światową przeznaczoną dla różnych ras i etnosów, od samego początku zaistniała możliwość dwóch różnych perspektyw. Zarówno sunnizm jak i szyizm stanowią ortodoksyjne interpretacje muzułmańskiego objawienia, opatrznościowo zawarte w islamie; dzięki nim ludzie o różnej strukturze psychologicznej mogą być zjednoczeni. Sunnizm i szyizm od samego początku stanowią integralną część muzułmańskiej ortodoksji. Szyizm nie jest heterodoksją, nie jest też sektą, choć w ramach szyizmu są grupy, które odeszły od głównego nurtu ortodoksji, są więc sektami w prawdziwym tego słowa znaczeniu.

Ani szyizm, ani sunnizm nie są późniejszym buntem przeciw istniejącej ortodoksji, w związku z czym nie należy ich porównywać z ruchami reformatorskimi w chrześcijaństwie czy judaizmie. Sunnizm i szyizm należą do wszechobejmującej ortodoksji muzułmańskiej, nie rozbijają więc w żadnym wypadku tej jedności. Jedności tradycji nie rozbija się w wyniku różnego jej stosowania, lecz w wyniku zniszczenia jej zasad i form oraz ciągłości. Jako religia jedności islam jest bardziej homogeniczny i zróżnicowany niż inne religie światowe. Sunnizm i szyizm to wymiary wewnętrzne islamu, które służą nie rozbiciu jedności, lecz temu, by większe grupy ludzi czy też ludzie o innej duchowości mogli w nim uczestniczyć. Zarówno sunnizm jak i szyizm potwierdzają szahadę: la ilaha illa Llah, wypowiadaną w nieco innym nastrojeniu i z nieco innym duchowym odcieniem.

Twierdzenie, że szyizm i sunnizm są przeznaczone dla różnych temperamentów ducha, nie powinno być interpretowane w sensie rasowym czy etnicznym. Nie należy sądzić, że pewne ludy zawsze były ściśle sunnickie, inne zaś szyicke. Oczywiści dzisiaj niemal wszyscy Persowie są szyitami, natomiast Arabowie i Turcy są w większości sunnitami, a więc podziały etniczne są powiązane z istnieniem sunnizmu i szyizmu w świecie muzułmańskim. Należy jednak przypomnieć, że w trzecim (dziewiątym) i czwartym (dziesiątym) wieku twierdzą szyizmu była południowa Syria i Afryka Północna, podczas gdy Chorasan pozostawał bastionem sunnizmu. Tacy wielcy przedstawiciele sunnickiego islamu jak Al-Ghazali, Fachr ad-Din ar-Razi byli Persami, a teologia aszarycka, często określana jako ortodoksyjna teologia sunnicka, swoje podstawy i wczesny rozwój zawdzięcza w znacznej mierze Persom. Niemniej, skoro tę sprawę już się porusza, można spokojnie stwierdzić, że Persowie na ogół sympatyzowali z szyizmem od samych jego początków. W tym też kraju po inwazji mongolskiej szyizm zaczął zyskiwać stopniowo przewagę, by wreszcie za Safawidów stać się religią państwową. Nie zapominając o szyitach arabskich i o szyitach indopakistańskich, można dodać, że Persowie stanowią największe skupisko szyizmu na świecie, a szyicki islam jest bliski perskiej duszy.

Aby zrozumieć sunnicki i szyicki punkt widzenia, konieczne jest spojrzenie na religijną historię islamu, na rozwój obu tych wymiarów islamu od ich wspólnego źródła do dalszego rozwoju. Patrząc z zewnątrz różnica między szyizmem a sunnizmem wiąże się z problemem „następcy” po śmierci Proroka (saws) będącego przywódcą społeczności. Można więc powiedzieć, że obie szkoły powstały jako odrębne całości w momencie skończenia się ziemskiej kariery Proroka, wtedy bowiem powstała różnica zdań na temat jego następcy. Niewielka grupa uważała, że tego typu funkcja musi pozostać w rodzinie Proroka, wspierała więc Alego (as), który ich zdaniem był wyznaczony do tej roli (tajin) w testamencie (nass). Określano ich jego „zwolennikami” (szi’a), podczas gdy większość zaakceptowała Abu Bakra uznając, że Prorok nie pozostawił żadnej instrukcji w tej sprawie. Nazwano ich „„ludźmi tradycji i zgodnej opinii” (ahl as-sunna wa-al-dżama’a). Najogólniej mówiąc szi’a Alego jako grupa tych z towarzyszy Proroka, którzy go wspierali i którzy się mu podporządkowywali, istniała już za życia Proroka. W wypowiedziach Proroka znaleźć można kilka aluzji do nich. Jednakże dopiero po śmierci Proroka uformowała się jako grupa różna od sunnitów.

Problem dotyczył również funkcji, jaką powinna pełnić osoba następująca po Proroku, taka bowiem osoba nie mogła dysponować siłą proroctwa. W związku z tym sunnizm uważał, że „następca” Proroka jest jego chalifą, czyli kalifem, wyłącznie jako władca nowo założonej gminy. Natomiast szyici uważali, że owemu następcy powierzono (wasi) również ezoteryczną wiedzę i że jest on interpretatorem nauk religijnych. Dlatego też, choć różnica między szyizmem a sunnizmem wydaje się tylko polityczna, jest ona w rzeczywistości czymś więcej, ma ona bowiem charakter teologiczny. Istnieje kwestia zarówno następstwa politycznego, jak i autorytetu religijnego.

Niektóre z ostatnich dzieł orientalistycznych próbowały zredukować różnicę między sunnizmem a szyizmem do kwestii czysto politycznych. I choć pogląd ten do pewnego stopnia jest prawdziwy, taka perspektywa odsuwa na dalszy plan ważniejsze kwestie natury religijnej i teologicznej, które też wchodzą w grę. Zagadnienie dotyczące tego, kto miał być następcą Proroka i przywódcą gminy muzułmańskiej, łączyło się z dwiema różnymi koncepcjami określenia owego następcy i samego znaczenia autorytetu religijnego. Islam sunnicki traktował chalifę jako strażnika szari’atu w społeczności, natomiast szyizm widział w „następcy” funkcję duchową, związaną z ezoteryczną interpretacją objawienia i spadku po Proroku w postaci nauk ezoterycznych. Odtąd zaczęły się dwie różne interpretacje, które jednakże są w islamie w pełni ortodoksyjne, są jednakowe w zasadach religii (usul ad-din) i w rytuale religijnym, będącym łaską, która służy zbawieniu człowieka i zapewnieniu mu szczęścia po śmierci.

Ważnym aspektem sunnizmu, zwłaszcza przy porównywaniu go z szyizmem, jest teoria polityczna. Wszyscy sunnici uznają czterech pierwszych kalifów: Abu Bakra, Umara, Usmana i Alego jako prawdziwych następców (chalifa) Proroka, który pełnił tę funkcję w pełni. Z tego też względu zwie się ich „słusznie kierowanymi kalifami” (al-chulafa ar-raszidun – w polskiej tradycji nazywa się ich też kalifami sprawiedliwymi). Wraz z powstaniem kalifatu umajjadzkiego nadal używano terminu kalif, lecz w rzeczywistości kalifat muzułmański został przekształcony w królestwo Arabów. I dlatego też późniejsi prawnicy sunniccy uznawali tylko czterech pierwszych kalifów za pełne ucieleśnienie ideału kalifatu.

Teoria kalifatu stopniowo była rozwijana, choć podówczas jeszcze nie w pełni realizowana. Sunniccy politologowie, dyskutując nad teorią kalifatu, zwykle określali go mianem imamatu, przez który rozumieli urząd osoby, której obowiązkiem było administrować szari’atem i pełnić funkcję sędziego. Ponieważ jednak termin ten jest w sposób szczególny kojarzony z szyizmem, lepiej będzie określać sunnicką instytucję kalifatem, a termin imamat stosować do szyizmu, by uniknąć niejasności.

Wczesne władze sunnickie pojmowały kalifat jako prawną instytucję polityczną społeczności muzułmańskiej. Ponieważ istnieje tylko jedna społeczność (umma) i jedno prawo Boskie, czyli szari’at, idealne byłyby rządy jednego kalifa nad całą społecznością; zaś jego obowiązkiem jest ochranianie społeczności i wprowadzania w życie szari’’tu zgodnie z poglądami alimów (ulama). Później, kiedy kalifat politycznie stał się słabszy, a światem muzułmańskim zaczęli rządzić potężni królowie, teorię tę nieco zrewidowano i zaczęła ona obejmować kalifa, sułtana i Boskie prawo. Kalif symbolizował jedność społeczności oraz panowanie Boskiego prawa, natomiast sułtan sprawował jedynie władzę wojskową i polityczną, a jego zadaniem było wprowadzać w życie i podtrzymywać prawo ochraniając społeczność. W obu tych fazach sunnicką teorię polityczną charakteryzuje uznanie instytucji kalifatu, którego zadaniem nie jest interpretowanie Boskiego prawa i spraw religijnych, lecz wprowadzanie prawa w życie i wydawanie sądów zgodnie z tym prawem.

Szyizm można interpretować w ogólnym kontekście islamu. Szi’ę tworzą ci, którzy uznają, że prawo następstwa po Proroku należy się wyłącznie jego rodzinie oraz tym, którzy kierują się rodziną Proroka – ahl al-bajt jako źródłem inspiracji i dążenia ku rozumieniu objawienia koranicznego przekazanego przez Proroka. Członkowie jego rodu są pośrednikami, przez których nauki i łaska – czyli baraka – objawienia docierają do szyitów. W pewnym sensie szyizm można nazwać islamem Alego, tak samo jak sunnizm można w pewnym sensie nazwać islamem Abu Bakra.

Wewnątrz tego odłamu społeczności muzułmańskiej zwanego szi’ą wydziela się kolejne ugrupowanie w zależności od liczby imamów uznawanych po Proroku. Zasadniczą część szyitów, zarówno liczbowo jak i ze względu na centralne położenie w tradycyjnym układzie religijnym, stanowią szyici uznający dwunastu imamów. Istnieje też szyizm uznający siedmiu imamów zwany inaczej isma’ilizmem, a także szyizm uznający pięciu imamów, czyli zajdyzm. Szyizm uznający dwunastu imamów jest oficjalną religią Persji, gdzie większość ludności należy do tej szkoły. Również połowa ludności Iraku uznaje ten szyizm, ma on wielu zwolenników w Indiach, Pakistanie, Afganistanie, Libanie i niektórych krajach Afryki Wschodniej. Isma’ilizm jest bardziej rozrzucony geograficznie. Ma znaczną liczbę zwolenników w Indiach, Pakistanie, Afryce Wschodniej, mniejsze społeczności isma’ilickie spotyka się w wielu krajach takich jak Iran, Syria i Egipt. Natomiast zajdyzm jest rozpowszechniony dziś w Jemenie Północnym, większość ludności tego kraju to zajdyci. Istnieją też mniejsze grupy takie jak alawici w Syrii, druzowie w Syrii i Libanie, które oderwały się od głównego korpusu szyitów tworząc heterodoksyjne odłamy. Szyici stanowią około jednej piątej wszystkich muzułmanów, ale wpływ szyizmu na całe życie intelektualne i duchowe w islamie jest znacznie większy niż wynikałoby z liczby wyznawców.

W momencie śmierci Proroka niewielu ludzi takich jak Salman, Abu Zarr oraz Mikdad stanęło po stronie Alego, natomiast większość mekkańczyków przysięgła wierność Abu Bakr’owi, który w rezultacie został wybrany na kalifa. W czasie jego kalifatu, a także za kalifatu Umara i Usmana, szyici, a więc zwolennicy Alego, żyli spokojnie, sam zaś Ali odsunął się od życia publicznego poświęcając czas szkoleniu i nauczaniu swoich uczniów, których liczba z czasem rosła. Wreszcie sam został kalifem i na krótki okres pięciu lat szyitom udało się osiągnąć swój ideał, do którego później wciąż powracali, choć lata kalifatu Alego były pełne przykrych wydarzeń.

Wraz z powstaniem dynastii Umajjadów szyizm wszedł w najtrudniejszy okres swoich dziejów, wówczas bowiem napotkał otwartą i tajną opozycję, często też był prześladowany. Jedynie panowanie Umara Ibn Abd al-Aziza było wyjątkiem w tej ogólnej tendencji. Co więcej, w tym właśnie okresie wnuk Proroka, Al-Husajn, został zmasakrowany w Karbali. Była to tragedia, która wpłynęła na bieg późniejszej historii islamu, a zwłaszcza szyizmu. W okresie umajjadzkim miało miejsce kilka powstań szyickich, wszystkie jednak zostały zdławione. Ale jednocześnie ta opozycja była dla Umajjadów ciężkim brzemieniem i odegrała istotną rolę w ich upadku.

Bunt Abu Muslima w Chorasanie opierał się na szyizmie, sam zresztą Abu Muslim prosił o przymierze z ludźmi „Domu Proroka”. Kiedy jednak Abbasydzi zdobyli władzę, ich opozycja wobec szyitów była nie mniejsza niż przeciwko Umajjadom. Jedynie na początku trzeciego wieku islamu, zwłaszcza zaś za panowania kalifa Al-Mamuna szyizm miał okazję do stosunkowo swobodnego działania i to do tego stopnia, że ósmy imam – Ali ar-Rida (as) – został wybrany na następcę Al-Mamuna. Kiedy jednak Al-Mamuna otruto, po jego śmierci sytuacja znów się skomplikowała, a nowy kalif nakazał nawet, by grób imama Al-Husajna (as) w Karbali zniszczono i zaorano.

Wiek czwarty jest pierwszym okresem prawdziwego rozkwitu szyizmu. Bujidzi, którzy byli szyitami, panowali nad całą Persją, a nawet Bagdadem. Jednocześnie Fatymidzi podbili Egipt i ustanowili isma’ilicki kalifat w Afryce Północnej, kalifat, który rywalizował o władzę z kalifatem abbasydzkim. Odtąd szyizm rozwija się mimo nadejścia Ajjubidów i Seldżuków – obie te dynastie wspierały mocno sunnizm. Prawdą jest, że w niektórych regionach takich jak Syria czy Liban niepowodzenia Fatymidów w walce z krzyżowcami, a jednocześnie wielkie sukcesy Ajjubidów, zwłaszcza zaś Salah ad-Dina (Saladyna), w walce z tym samym wrogiem, przyczyniły się do upadku popularności szyizmu w niektórych rejonach, ale na ogół między wiekiem piątym a dziewiątym szyizm stopniowo się rozszerzał, zwłaszcza w Persji, natomiast w Egipcie i Afryce Północnej upadał. Należy tu również wspomnieć o isma’lickim ruchu w twierdzy Alamut, chociaż po inwazji mongolskiej został zdławiony i przeszedł do podziemia.

Za kryterium sukcesu szyizmu uznającego dwunastu imamów można uznać nawrócenie się na szyizm władcy ilchanidzkiego, Mahmuda Chudabanda. Tak to przygotowano grunt dla Safawidów, którzy w wieku dziesiątym/szesnastym podbili całą Persję i wprowadzili szyizm dwunastu imamów jako religię państwową. Pod ich panowaniem stopniowo cały kraj stał się szyicki i pozostał szyicki po dziś dzień. Szyizm utrzymał się w Jemenie, który był oderwany od głównego nurtu wydarzeń politycznych w innych krajach muzułmańskich. Również w Indiach powstały dość duże gminy szyitów uznających dwunastu imamów, sprawując nawet władzę przez jakiś czas na południu. Indie stały się również w pewnym momencie bazą dla isma’ilizmu, by ostatecznie stać się duchowym centrum dla tego ruchu.

Kryterium rozwoju intelektualnego pozwala wydzielić w szyizmie uznającym dwunastu Imamów cztery etapy ułatwiające dalsze rozważania. Podziału tego dokonał Corbin w swoich rozlicznych poświęconych szyizmowi. Okres pierwszy to okres Proroka i Imamów, obejmujący życie Proroka i trwający aż do wielkiego zniknięcia (al-ghajba al-kubra) dwunastego imama, czyli Mahdiego (as), w roku 329/940. W tym wyjątkowym dla dziejów szyizmu okresie Prorok i Imamowie żyli wśród ludzi, nauczając prawa Boskiego oraz nauk ezoterycznych. Na wiedzy i doświadczeniu tego okresu opiera się całe duchowe i religijne życie szyizmu. Wtedy to prawo Boskie zostało objawione przez Proroka, również Prorok i Imamowie przedstawili jego interpretację.

Drugi okres trwał od czasu zniknięcia Mahdiego po najazd mongolski, nie tylko ze względu na wielkie zmiany wprowadzone przez to wydarzenie, lecz dlatego, że wtedy żył Chawadża Nasir ad-Din at-Tusi. W osobie tego niezwykłego geniusza, który był wybitnym matematykiem, astronomem i filozofem, szyicka teologia osiąga swoje apogeum. Z wielu względów można go uważać za największego teologa szyickiego. Okres ten charakteryzuje powstanie autorytatywnych zbiorów hadisów oraz doktryny religijnej, tworzących podstawy szyickiego życia religijnego. Rozpoczyna je Kulajni, autor Usul al-kafi, będącego najwybitniejszym zbiorem tradycji dotyczących imamów szyickich. Jest to wiek Ibn Babui, Szajcha Mufida oraz Muhammada Ibn Hasana at-Tusiego, autorów podstawowych źródeł tradycji szyickich nauk religijnych. W tym właśnie okresie sajjid Asz-Szarif ar-Radi zebrał wypowiedzi Alego w Nahdż al-Balagha będącej po Koranie i hadisach Proroka najważniejszym dziełem szyizmu.

Okres trzeci trwa od najazdu mongolskiego do powstania dynastii Safawidów. O okresie tym niewiele wiadomo, ponieważ dotyczące go źródła nie zostały dokładnie przestudiowane. Podobnie jak polityczna i społeczna historia tego okresu nie jest dobrze znana w wyniku ogólnego zamieszania panującego w tym czasie i istnienia wielu lokalnych dynastii, szczegóły religijnego życia szyitów tego wieku również nie są wiadome. Ogólnie jednak można powiedzieć, że w okresie tym szkoła Nasir ad-Dina rozwijała swą działalność zarówno w zakresie teologii jak i filozofii, co można dostrzec dzięki takim postaciom jak Allama Hilli, który był jednym z najpłodniejszych autorów szyickich, oraz znany filozof i uczony Kutb ad-Din asz-Szirazi. Nadto suficka szkoła z Azji Środkowej, zwykle wiązana z imieniem Tadż ad-Dina Kubry, połączyła się ze szkołą Ibn Arabiego, często odwołując się do szyizmu, jak to widać w dziejach choćby Sad ad-Dina Hamuja.

Ibn Arabi, wielki mistrz suficki z Andaluzji, zamieszkał w Damaszku i tam umarł. W swoim czasie wywarł on olbrzymi wpływ na szyicki gnostycyzm. Jego doktryna została włączona do szyizmu przez takich mężów jak Sajjid Hajdar Amuli, Ibn Abi Dżumhur oraz Ibn Turka. Metafizyka suficka miała nawet wpływ na teologię szyicką, nie mówiąc już o teozofii (al-hikma al.-ilahijja) kultywowanej w owym czasie w Persji pod wpływem doktryn iluminacyjnych (iszraki) As-Suhrawardiego.

Okres czwarty, ciągnący się od czasów safawidzkich po dzień dzisiejszy, rozpoczął się od niezwykłego renesansu safawidzkiego. Odrodzone zostało prawo szyickie i teologia, co znalazło wyraz w powstaniu olbrzymiej encyklopedii religijnej Bihar al-Anwar („Morza Świateł”) sporządzonej przez Muhammada Bakira Madżlisiego. Szyicka doktryna religijna i metafizyczna uprawiana była przez takie postaci jak Mir Damad, Baha ad-Din al-Amili, jeden z wielu szyitów z Dżabal Amil w Libanie, osiadły w Persji, oraz Sadr ad-Din Szirazi znany zwykle jako mulla Sadra. Ostatni z wymienionych był zapewne największym muzułmańskim filozofem, a raczej teozofem (hakimem). Wprowadził on do islamu nowy wymiar intelektualny, łącząc nauki Ibn Arabiego, As-Suhrawardiego, Ibn Siny i Nasir ad-Dina w ramach systemu szyickiego. Od tego momentu nauka szyicka zaczęła rozkwitać w Iranie i Iraku, a także w Libanie i w niektórych ośrodkach indyjskich. Wybitne postacie okresu safawidzkiego miały wielu uczniów i kontynuatorów w wiekach następnych; byli to ludzie, którzy przyczynili się do przetrwania nauk po dzień dzisiejszy.

Szyizm dwunastu Imamów zwraca przede wszystkim uwagę na egzoteryczną (zahir) i ezoteryczną (batin) stronę religii, przypominając pod tym względem – jak i pod wieloma innymi – sufizm. To co jest zahir nie może istnieć bez tego co jest batin, ponieważ nic by tego nie ujawniało i nie nadawało obiektywnego istnienia. Natomiast to co batin nigdy nie zobiektywizowałoby się ani nie ujawniło bez tego co zahir. W tym związku mieści się tajemnica istnienia imama. Prorok przynosi w religii prawo z nieba, by sterowało życiem ludzi. Po nim objawienie ustaje, a ludzie są pozostawieni z prawem odpowiadającym egzoterycznemu aspektowi objawienia. Wtedy to właśnie muszą się pojawić ci, którzy potrafią zinterpretować wewnętrzne znaczenie prawa i ezoteryczną treść objawienia.

W wypadku islamu brama proroctwa zamknęła się wraz z prorokiem Muhammadem – pokój niech mu będzie. Był on zarówno egzoterycznym jak i ezoterycznym źródłem objawienia, ale jako ten, który objawił Boskie prawo, jest przedstawicielem egzoterycznego źródła. Po nim muszą przyjść ci, którzy są dziedzicami jego funkcji ezoterycznej, ich obowiązkiem jest ujawnienie wewnętrznego znaczenia prawa Boskiego. Tak jak funkcje prorocze związane z objawieniem Boskiego prawodawstwa nazywa się nubuwwą, podobnie funkcję interpretacji jego wewnętrznych znaczeń ludziom i zachowanie związku ze źródłem objawienia nazywa się w szyizmie wilają. W języku arabskim, perskim i innych językach islamu wilaja oznacza świętość, a święty zwie się wali Allah – „przyjaciel Boga”. Jednakże w kontekście szyizmu wilaja dotyczy nie tylko świętego życia, lecz samej funkcji interpretowania ezoterycznej strony objawienia.

Cykl proroczy (da’irat an-nubuwwa) skończył się na Proroku, który był „pieczęcią proroków”. Odtąd w obecnym cyklu ludzkości nie pojawi się żadne nowe objawienie. Lecz wraz z końcem tego cyklu narodziło się, jak już wspomniano, coś co można nazwać „cyklem inicjacji” (da’irat al-wilaja), choć nie jest to w pełni adekwatne tłumaczenie dla oddania idei wilai (czy walai – w dziełach perskich o szyizmie). Ten drugi cykl implikuje początek łańcucha autorytetów zajmujących się ezoteryczną interpretacją objawienia pochodzącą bezpośrednio od samego Proroka, który jest źródłem zarówno egzoterycznej jak i ezoterycznej strony objawienia. Co więcej cykl ten będzie trwał aż do końca dnia sądu, kiedy to cykl historyczny dobiegnie końca. Dopóki jednak człowiek żyje na ziemi, cykl wilai trwa, zapewniając bezpośrednią łączność ze źródłem samego oraz możliwość uprawiania przez człowieka tawilu – hermeneutycznej interpretacji, przechodzenia od tego co egzoteryczne, ku temu co ezoteryczne. Ów podstawowy proces tawilu polegający na przechodzeniu od tego co zahir ku temu co batin, może mieć miejsce jedynie dzięki istnieniu cyklu wilai. Bez niego nie byłoby możliwości ucieczki z więzienia ograniczonych form ku siedzibie niebiańskich zasad.

Osoba otwierająca cykl wilai, a także ci, którzy w poszczególnych wiekach pełnią funkcje wilai, to Imam, centralna postać szyizmu. Dlatego też pierwszy Imam Ali zwany jest wali Allah. W zasadzie Imam oznacza osobę, która stoi na przedzie, a więc tym samym nazwa ta odnosi się do tego, kto prowadzi zbiorową modlitwę. W tym właśnie codziennym znaczeniu używa się tego terminu w sunnizmie i szyizmie, kiedy na przykład się stwierdza, że ten to czy inny jest imamem tego czy tamtego meczetu. Ma też znaczenie tytułu honorowego oznaczającego osobę stojącą na czele społeczności religijnej. Tytuł ten nadawano wybitnym uczonym religijnym takim jak imam Al-Ghazali czy imam Asz-Szafi’i. Jak już powiedziano, używany był również w sunnickiej teorii politycznej dla określenia przywódcy społeczności muzułmańskiej i w takim sensie imamat jest synonimem kalifatu.

Natomiast w szczególnym wypadku szyizmu Imam oznacza osobę będącą rzeczywistym władcą społeczności, szczególnie zaś będącą dziedzicem ezoterycznych nauk Proroka. Jest tym, który nosi w sobie „światło Muhammadowe” (an-nur al-Muhammadi) i pełni funkcję wilai. Jak już wspomniano, zarówno według sufizmu jak i szyizmu, od samych początków w każdym proroku od Adama (as) zawsze istniało profetyczne światło. Jest ono źródłem wszelkiej profetycznej wiedzy i jest utożsamiane ze „światłem Muhammadowym” albo „Muhammadową rzeczywistością (al-hakika al-Muhammadijja), która jest logosem. To właśnie światło trwa od jednego cyklu proroctwa do drugiego, to światło istnieje w Imamie, dzięki niemu staje się on Imamem.

Imam, który pełni funkcję wilai, podtrzymuje prawo religijne i gwarantuje jego kontynuację. Prorok przynosi Boskie prawo, a potem odchodzi ze świata. Są więc takie okresy, kiedy na świecie nie ma Proroka. Natomiast Imam istnieje zawsze. Ziemia nigdy nie może być pozbawiona obecności Imama, nawet jeśli jest on ukryty i nieznany (la tachlu al-ard an hudżdżat Allah – ziemia nie jest pozbawiona świadectwa boga). Od kiedy zatem Prorok islamu opuścił świat, Imam swoją nieustanną obecnością podtrzymuje i zachowuje religię od jednego okresu do drugiego. Imam zatem par excellence podtrzymuje i interpretuje objawienie. Jego obowiązki są trojakie: panować nad społecznością muzułmanów jako przedstawiciel Proroka, interpretować nauki religijne i prawa dla ludzi, a zwłaszcza wyjaśniać ich znaczenia wewnętrzne oraz kierować ludźmi w życiu duchowym. Wszystkie te funkcje imam może pełnić dlatego, że obecne jest w nim „światło”.

Dzięki obecności tego światła Imam dysponuje cechą nieomylności (isma) w sprawach duchowych i religijnych. W swojej wewnętrznej naturze jest równie czysty jak Prorok, źródło owego światła, podobnie jak jego córka Fatima (as), matka Imamów poprzez Alego. Dlatego też Prorok, Fatima i dwunastu Imamów tworzą razem „Czystą Czternastkę”. Isma Proroka i Imamów jest logiczną konsekwencją obecności w nich „światła Muhammadowego”, ponieważ to właśnie światło jest źródłem wszelkiego objawienia, a w rezultacie i wszelkiej wiedzy. Być prowadzonym przez to „światło” oznacza ochronę przed błędami. Tylko jeden potomek każdego z Imamów staje się Imamem, jeden tylko bowiem niesie w sobie „prorocze światło”. Związek między Imamami ma nie tylko charakter cielesny, ale przede wszystkim jest duchowym związkiem opartym na przekazywaniu tego „światła” od jednego Imama do drugiego. Dzięki temu każdy staje się masum, czyli czysty, zyskując autorytet jako ten, który podtrzymuje i interpretuje prawo Boskie.

Ponadto Imamowie są pośrednikami między człowiekiem a Bogiem. Szukanie u nich pomocy za życia oznacza zwracanie się do owego pośrednictwa ustanowionego przez Allaha, by człowiek mógł do Niego powrócić. Są oni w tym wypadku przedłużeniem osobowości Proroka. Ich groby, podobnie jak groby ich następców (imamzadów po persku), odwiedzają pielgrzymi i są one ośrodkami życia religijnego. Szyici z całego świata pielgrzymują do grobu Alego w An-Nadżafie, do grobu Al-Husajna w Karbali, do grobu siódmego i dziewiątego Imama w Al-Kazimajn, do grobu ostatniego Imama w Samarze, Imama Ar-Ridy (as) w Meszhedzie, jego siostry Hazrat Masumy w Kumie, siostry imama Al-Husajna – Sajjidy Zajnab (as) i jego córki Sajjidy Rukajji (as) w Damaszku, i do wielu, wielu innych miejsc. W życiu codziennym szyitów miejsca te pełnią tę samą funkcję co groby wielkich świętych sunnickich, takich jak Mulaj Idris (ra) w Fezie, makam Szajch Muhji ad-Din Ibn Arabi (ra) w Damaszku, grób Maulany Dżalal ad-Dina Rumiego (ra) w Konji, Hudżwiriego (ra) w Lahaurze, grób Mu’in ad-Dina Czisztiego w Adżmerze, świątynia Szajcha Abd al-Kadira al-Dżilaniego w Bagdadzie. Rzecz jasna, nierzadko obie te kategorie grobów tworzą jedność. Na przykład w świecie szyickim groby sufickich świętych, uważanych za duchową progeniturę imamów, są często odwiedzane, a w świecie sunnickim groby imamów i ich potomków są często odwiedzane jako groby wielkich świętych.

Oto lista dwunastu imamów szyickich:

1) Ali Ibn Abu Talib (as), brat stryjeczny i zięć Proroka (saws). Jest źródłem imamatu oraz przedstawicielem ezoterycznego aspektu islamu. Według szyitów nad stawem Chumm został wybrany przez Proroka jako jego „zaufany” (wasi) i następca.

2) Starszy syn Alego, Imam Al-Hasan (as), który na krótko po śmierci ojca był kalifem i umarł w Medynie wycofawszy się z życia publicznego.

3) Młodszy syn Alego, Imam Al-Husajn (as), który podjął walkę z Jazidem, drugim kalifem umajjadzkim, i został zabity wraz z całą niemal rodziną w pobliżu Karbali. Jego męczeństwo w dniu 10 muharrama 61 roku hidżry (10 października 680 roku) do dnia dzisiejszego jest najważniejszym wydarzeniem w religijnym kalendarzu szyitów, a jego tragiczna śmierć w pełni symbolizuje etos szyizmu.

4) Imam Ali (as) noszący przydomek Zajn al-Abidin oraz As-Sadżdżad był jedynym synem Al-Husajna, który ocalał; jego matka była córką ostatniego króla sasanidzkiego, Jazdagirda. Znany jest szczególnie ze swoich modlitw Sahifa sadżdżadijja, które po Nahdż al-balagha Alego stanowią najwybitniejsze dzieło literackie Imamów, zawiera bowiem najbardziej wzruszające fragmenty arabskiej literatury religijnej. Dzieło to nazywano nawet „Psalmem Rodu Muhammada”.

5) Imam Muhammad al-Bakir (as), syn czwartego Imama. Podobnie jak ojciec mieszkał w Medynie. Ponieważ w tym okresie w kalifacie umajjadzkim wybuchły wewnętrzne bunty, szyici mieli nieco więcej swobody w rozwijaniu swoich nauk religijnych. Dlatego też wielu uczonych przybywało do Medyny, by studiować u piętego Imama. Istnieje wiele związanych z nim tradycji.

6) Imam Dżafar as-Sadik (as), syn imama Muhammada al-Bakira (as), kontynuował upowszechnianie nauk szyickich i to do tego stopnia, że szyickie prawo nazwane jest jego imieniem. Na jego temat i na temat piątego imama istnieje więcej tradycji niż na temat wszystkich pozostałych imamów. Tysiące ludzi zmierzało na jego religijne lekcje, w tym tak słynne szyickie postaci jak Hiszam Ibn Hakam i alchemik Dżabir Ibn Hajjan. Nawet Abu Hanifa, założyciel jednej z czterech sunnickich szkół prawa, jak również kilku innych dobrze znanych uczonych sunnickich, studiowało u niego. Właśnie za czasów imama Dżafara isma’ilizm oddzielił się od szyizmu dwunastu Imamów, a sprawa sukcesji po szóstym Imamie została utrudniona przez fakt, że abbasydzki kalif Al-Mansur postanowił skazać na śmierć każdego kogo szósty Imam oficjalnie ogłosi swoim następcą, mając tym samym nadzieję na położenie kresu ruchowi szyickiemu.

7) Imam Musa al-Kazim (as), syn Imama Dżafara, który narażony był na szczególne trudy w wyniku skierowanej przeciw szyitom opozycji kalifackiej. Znaczną część życia spędził w ukryciu w Medynie, póki kalif Harun ar-Raszid go nie uwięził i sprowadził do Bagdadu, w pobliżu którego zmarł. Odtąd wszyscy Imamowie żyli w pobliżu kalifa opuszczając swoją stałą siedzibę – Medynę.

8) Imam Ali ar-Rida (as), syn imama Musy al-Kazima. Al-Mamun wezwał go do Marwu w Chorasanie, gdzie go wybrano na następcę kalifa. Jednakże jego olbrzymia popularność i gwałtowny wzrost szyizmu w tym regionie sprawił, że kalif odwrócił się od niego. W końcu go usunięto i pogrzebano w Tusie, czyli w dzisiejszym Meszhedzie, będącym obecnie najważniejszym miastem religijnym Iranu. Imam Ar-Rida brał udział w wielu uczonych zgromadzeniach Al-Mamuna, a jego debaty z teologami innych religii zostały zarejestrowane w źródłach szyickich. Od niego też wywodzi się wiele sufickich zakonów; nazywano go nawet „Imamem inicjacji”.

9) Imam Muhammad at-Taki (as), syn imama Ar-Ridy. Dopóki żył kalif Al-Mamun, mieszkał w Medynie, choć Al-Mamun by zatrzymać go w Bgdadzie wydał za niego własną córkę. Po śmierci Al-Mamuna wrócił do Bagdadu, gdzie umarł.

10) Imam Ali an-Naki (as), syn dziewiątego Imama. Mieszkał w Medynie do czasu gdy Al-Mutawakkil został kalifem. Wtedy został zaproszony do Samarry, stolicy kalifatu. Ponieważ Al-Mutawakkil prowadził ostrą politykę antyszyicką, bardzo źle traktował Imama. Imam znosił to do śmierci Al-Mutawakkila, ale nie wrócił do Medyny. Umarł w Samarze, gdzie do dziś znajduje się jego grób i grób jego syna.

11) Imam Hasan al-Askari (as), syn imama Alego an-Nakiego. Żył potajemnie w Samarze strzeżony przez agentów kalifa, ponieważ wiadomo było, że szyici uznają jego syna za Mahdiego. Poślubił córkę bizantyjskiego cesarza Nargis Chatum, która przyjęła islam i sprzedała się jako niewolnica by dostać się do domu Imama. Z tego małżeństwa urodził się dwunasty Imam.

12) Imam Muhammad al-Mahdi (as), noszący przydomek Sahib az-Zaman, był ostatnim imamem szyickim. W momencie śmierci ojca zniknął na krótki czas. Od roku 260/873 do 329/940 miał czterech przedstawicieli (na’ibów), z którymi od czasu do czasu się widywał. Przy ich pomocy rządził społecznością szyicką. Ten okres nazywa się „małym zniknięciem” (al-ghajba as-sughra). Od tego jednak czasu zaczęło się duże zniknięcie (al-ghajba al-kubra), które nadal trwa. W okresie zniknięcia Mahdi żyje, ale jest niewidoczny. Jest axis mundi, niewidocznym władcą wszechświata*. Przed końcem czasu znowu się pojawi na ziemi, przynosząc równość i sprawiedliwość, wypełniając świat pokojem, który był rozbity przez wojny i niesprawiedliwość. Mahdi jest wiecznie żywą istotą duchową, kierującą duchową ścieżką tych, którzy go o to proszą, a o pomoc proszą go wszyscy wierni w codziennych modlitwach. Kto jest duchowo przygotowany, ten pozostaje w wewnętrznym kontakcie z Mahdim.

Dwunastu Imamów przypomina dwanaście konstelacji Zodiaku na firmamencie ducha. W centrum znajduje się Prorok – słońce, którego światłość rozświetla owe konstelacje. Natomiast Imamowie są dla szyitów częścią i kontynuacją duchowej rzeczywistości Proroka. Wraz z nim, jako źródłem i punktem wyjścia zarówno w sensie biologicznym jak i metafizycznym, określają kształty duchowego wszechświata, w którym żyją szyici.

Polityczna strona szyizmu dwunastu Imamów jest bezpośrednio związana z osobą Imama. Doskonałe rządy to rządy Imama, będą one urzeczywistnione wraz z nadejściem Mahdiego, który nawet teraz jest niewidocznym władcą świata, nie ukazuje się jednak bezpośrednio w społeczeństwie ludzkim. Pod jego nieobecność każde rządy są z konieczności niedoskonałe, ponieważ niedoskonałość ludzi odzwierciedla się i w ich instytucjach politycznych. Szyici, zwłaszcza w Persji od czasów safawidzkich, a nawet wcześniej, uważali monarchię za najmniej niedoskonałą formę rządów w istniejącej sytuacji. Ale byli i tacy, jak indyjscy szyici Amir Ali i Tajjibdżi, którzy popierali kalifat wyłącznie z politycznego punktu widzenia, chociaż szyizm nie uznaje typowej formy kalifatu za legalną władzę muzułmańską. Należy tu zrobić rozróżnienie między idealnym władcą politycznym – którego szyici widzą w osobie Imama, sunnici zaś w osobie kalifa – a akceptacją istniejącej sytuacji. Szyici akceptowali kalifat, a nawet go wspierali. Jednakże struktura teorii politycznej jest różna w obu wypadkach, zwłaszcza jeśli chodzi o kalifat.

Nieufność w stosunku do wszelkich rządów ziemskich po zniknięciu Mahdiego oraz po doświadczeniach szyickiej społeczności sprawiła, że szyizm dwunastu Imamów był niechętny życiu politycznemu. Jest to jedna z cech odróżniających go zarówno od sunnizmu, jak i isma’ilizmu. „Dwunastkowcy”, czyli imamici, zadowalali się obserwowaniem sceny politycznej, nie byli natomiast animatorami ruchów politycznych.

Odsunięcie się szyitów od życia politycznego nie może być interpretowane jako odsunięcie się od życia społeczności. Wręcz przeciwnie, owa apatia wobec polityki wzmocniła religijną i naukową działalność szyitów. Wolni przez wieki od ciężaru i odpowiedzialności za życie polityczne, cały czas poświęcali się rozwijaniu nauk religijnych, a także sztuki i nauki. Większość wczesnych muzułmańskich instytucji oświatowych założyli szyici, oni także byli twórcami wielu dziedzin tradycyjnej nauki. I choć politycznie bierni, szyici dwunastu imamów wnieśli olbrzymi wkład do życia społeczności muzułmańskiej w tych dziedzinach, które były najbardziej związane ze znajomością rzeczy niż z rządzeniem ludźmi.

Polityczna natura isma’ilizmu i apolityczny charakter szyizmu dwunastu Imamów to kolejna cecha odróżniająca obie grupy, o czym już mówiono. Jest rzeczą paradoksalną, że isma’ilizm, który odegrał tak ważną rolę w społecznych i politycznych ruchach pierwszych wieków historii islamu, dziś pozostaje nie związany bezpośrednio z polityką, natomiast szyizm dwunastu Imamów, który trzymał się z dala od życia politycznego, wkroczył na arenę polityczną z chwilą narodzin dynastii safawidzkiej. Z punktu widzenia politycznych funkcji można stwierdzić, że zarówno isma’ilizm, jak i szyizm dwunastu Imamów bezpośrednio angażowały się w życie polityczne. Jednakże teologiczne zadania dla działalności politycznej w obu społecznościach są różne, ponieważ w jednej Imam jest nieobecny, w drugiej zaś żyje wśród ludzi.

Jeśli zaś chodzi o różnice i podobieństwa między szyizmem i sunnizmem, należy stwierdzić, że przede wszystkim różne jest spojrzenie na władzę polityczną – od problemu politycznego następcy Proroka aż po późniejsze ukształtowanie się zasadniczego stanowiska szyitów wobec władzy, w szczególności zaś chodzi o stanowisko alimów wobec istniejącej władzy politycznej. Sunniccy alimowie w ciągu dziejów dążyli do wspierania istniejących instytucji politycznych, bojąc się wojen domowych, natomiast szyiccy alimowie, opierający swoje poglądy na funkcji imamatu i idealnej władzy Imama, nieufnie patrzyli na instytucje polityczne i trzymali się z daleka od wszelkiej władzy politycznej.

Różnice istnieją również w sprawie pośredników między człowiekiem a Allahem. Współczesne ruchy purytańskie w świecie muzułmańskim podkreślają jedynie transcendencję Allaha, niechętnie patrząc na jakichkolwiek pośredników między człowiekiem a Bogiem. Stąd też ich stanowisko jest opozycyjne wobec religijnej psychologii szyizmu. Jednakże w tradycyjnym sunnizmie w codziennym życiu religijnym pojawiają się pośrednicy; ich rolę pełnią Prorok oraz święci. W szyizmie rolę te pełni Prorok wraz z Imamami. To co tradycyjny sunnita, zwłaszcza pozostający pod wpływami sufizmu, widzi w osobie Proroka, szyita widzi jednocześnie w Proroku i w Imamach. Przejawia się to w tym, że litanie i śpiewy skierowane do Proroka, tak typowe w świecie sunnickim, odpowiadają nawet treścią takim samym szyickim modłom i pieśniom skierowanym do Proroka i Imamów. W płaszczyźnie teologicznej istnieje pewna różnica dotycząca roli pośrednika między Bogiem a człowiekiem, jednakże zarówno w islamie szyickim jak i sunnickim człowiek modli się tak samo do Allaha.

W islamie człowiek staje przed Allahem jako jego następca na ziemi. Jednakże w poszukiwaniu zbliżenia z Allahem potrzebni mu są duchowi pośrednicy, którymi są: Prorok, Imamowie i święci. W codziennym życiu religijnym szyita nie potrzebuje więcej pośredników między sobą a Allahem niż sunnita. Każdy muzułmanin jest sam dla siebie kapłanem – zarówno sunnita jak i szyita. Istnienie „pośredników” w szyizmie lub w sunnizmie wiąże się z wewnętrznym życiem religijnym i w żadnym wypadku nie wpływa na strukturę islamu jako religii pozbawionej owej specyficznej hierarchii kapłańskiej czy religijnej, która pełniłaby rolę pośrednika między człowiekiem a Allahem w rytuałach religijnych i aktach czci.

W zakresie prawa różnica między sunnizmem a szyizmem wynika z zagadnień idżtihadu. Ponieważ w szyizmie Imam żyje, zawsze istnieje możliwość zastosowania prawa Boskiego do nowych sytuacji. Mudżtahid (ten który może wygłaszać własną opinię prawną) pozostający w bezpośrednim kontakcie z imamem w każdym pokoleniu musi stosować prawo do nowych warunków, jakim to pokolenie stawia czoło. Nie oznacza to oczywiście zmiany prawa dla tych warunków, lecz jego rozszerzanie, by mogło objąć nowe sytuacje. Obowiązkiem każdego szyity jest podporządkowanie się nakazom żyjącego mudżtahida. W islamie sunnickim poczynając od trzeciego wieku hidżry brama idżtihadu została zamknięta, ale i tutaj opinie, czyli fatwy alimów, przez całe wieki dostarczały do pewnego stopnia komentarza do szari’atu.

Oficjalne sformułowania teologii sunnizmu i szyizmu różnią się między sobą zarówno co do treści, jak i sposobu podejścia. Teologia sunnicka większa wagę przywiązuje do „racjonalnych” aspektów wiary, natomiast teologia szyicka do „mistycznych”, to znaczy, że teologia sunnicka nie poświęca tak wiele uwagi zagadnieniom ezoterycznym co szyicka. Ale i tutaj doktryna suficka, często łącząca się w sunnizmie z teologią, wprowadza wymiar ezoteryczny również do sfery egzoterycznej. Nadto teologia szyicka większą empatią darzy nauki humanistyczne i ścisłe oraz „nauki intelektualne” (al-ulum al-aklijja) aniżeli teologia aszarycka. Tę różnicę można zaobserwować we wzlotach i upadkach tych nauk w ciągu wieków, zależnie od ich związków z tą czy inną grupą religijną.

Wreszcie, rozpatrując różnice między sunnizmem i szyizmem, można stwierdzić, że w tym pierwszym baraka, a więc łaska Proroka, jest odczuwana i uświadamiana dzięki wszystkim towarzyszom Proroka łącznie z jego rodziną, natomiast w szyizmie odnajduje się ją głównie w rodzinie Proroka – ahl al-bajt. Towarzysze (sahaba) oraz rodzina (ahl) mają takie samo znaczenie w sunnizmie co rodzina (ahl) w szyizmie. Uwidacznia się to nawet w obu formułkach, którymi obie grupy proszą o błogosławieństwo dla Proroka. Nie oznacza to, że rodzina Proroka nie zajmuje specjalnego miejsca w sunnizmie albo że towarzysze Proroka nie są istotną grupą w szyizmie. Jednakże w jednym wypadku na islam patrzy się przez całą społeczność, która otaczała założyciela religii, w drugim zaś przez pryzmat owej szczególnej elity, którą tworzyła jego rodzina oraz ludzie duchowo z nim związani tacy jak Salman al-Farsi, o którym Prorok powiedział: „Salman jest członkiem mojego domu”. A więc i tu mamy do czynienia z różnym rozłożeniem akcentów i różną interpretację tej samej rzeczywistości, a nie z całkowitą sprzecznością.

Obok tych różnic istnieje wiele zbieżnych punktów między sunnizmem a szyizmem; jest ich znacznie więcej niż różnic, co wskazuje na to, że są to dwie gałęzie tego samego drzewa. Sunnitów i szyitów łączy Koran oraz Prorok, podstawa całego islamu. Wspólne są zasady religii, czyli podstawowa doktryna tauhidu (jedynobóstwa), nubuwwy (proroctwa) oraz eschatologii (ma’ad). Obie grupy zgodne są co do tego, że Allah musi być sprawiedliwy, choć jedna grupa podkreśla rolę wolności, druga zaś konieczności. Jedni wierzą, że cokolwiek czyni Allah jest sprawiedliwe, drudzy zaś podkreślają, że Allah nie może być niesprawiedliwy. Zgodność sunnizmu i szyizmu na temat zasad religii sprawia, że mieszczą się one w ramach ogólnej ortodoksji islamu, gwarantując istnienie podstawowych zasad doktrynalnych w założeniach obu grup.

Również na płaszczyźnie praktyki religijnej sunnizm i szyizm są sobie bardzo bliskie. Codzienna praktyka szari’atu jest taka sama w obu światach. Wyjąwszy jedną albo dwie sprawy, takie jak zakres dziedziczenia przez kobietę czy małżeństwa czasowe, normy szari’atu są wspólne. W rzeczywistości modlitwy, ablucje, post, pielgrzymka itd. są identyczne, z wyjątkiem kilku drobnych różnic, które w modlitwie nie wykraczają poza różnice między czterema sunnickimi szkołami prawa. Szyici dodają tylko dwie frazy do wezwania na modlitwę – jedną potwierdzającą wilaję Alego oraz drugą podkreślającą znaczenie dobrych uczynków. Nadto, ponieważ imam jest nieobecny, szyici nie kładą takiego samego nacisku na modlitwy piątkowe jak sunnici i nie odgrywają one aż takiej roli politycznej jak w sunnizmie. Podobieństwa związane z codzienną praktyką, oparte na szari’acie – począwszy od zakazu spożywania alkoholu i wieprzowiny, a skończywszy na sposobach składania ofiary ze zwierząt – są tak liczne, że nie sposób ich tu wyliczyć.

Podobieństwo między sunnizmem a szyizmem w codziennej praktyce jest znacznie większe, niż wynikałoby to z porównania tekstów teologicznych. Skoro szyizm jest „islamem Alego”, to baraka Alego rozprzestrzeniła się również w świecie sunnickim dzięki sufickim zakonom, w których nawet dla sunnitów jest on „imamem”, a także dzięki społecznej otoczce tych zakonów w postaci gildii, zakonów rycerskich, itp. Jeśli porównać codzienne życie sunnity tradycjonalisty – oparte na szari’acie oraz wyznaczane przez odwiedzanie grobów świętych, odprawianie modlitw i litanii, zwykle ułożonych przez mistrzów sufickich takich jak Abd al-Kadir al-Gilani czy Abu al-Hasan asz-Szazili – z codziennym życiem szyitów, głębokie podobieństwa okażą się zaskakujące. Funkcję, którą w świecie szyickim sprawują imamowie i ich następcy, wśród sunnitów pełnią święci, którzy w metafizycznym sensie stanowią potomstwo Proroka i Imamów. Imiona wielu imamów pojawiają się w łańcuchach przekazu (silsila) każdego zakonu sufickiego. Ta zasadnicza tożsamość może być egzystencjalnie doświadczana z jednej strony w istnieniu baraki, łączącej się z grobami sufickich świętych, z drugiej w obecności imamów i ich potomków, choć oczywiście w każdym się wyróżnia swoiste zabarwienie.

Na zakończenie należy stwierdzić, że sunnizm i szyizm stanowią dwa ortodoksyjne aspekty islamu opatrznościowo zawarte w jednej tradycji po to, by różne społeczeństwa o odmiennym temperamencie duchowym i psychicznym uległy integracji w ramach całej społeczności muzułmańskiej. Każde z nich potwierdza doktrynę jedności, a tym samym mimo formalnych różnic nie niszczy dogłębnej jedności islamu. Są to raczej dwa sposoby zapewniania o prawdzie zawartej w szahadzie: la ilaha illa Llach. Są dwoma strumieniami wypływającymi z jednego źródła – objawienia koranicznego. W rezultacie spływają do jednego morza Boskiej jedności, którą osiągnąć mogą dzięki sobie. Ich pełne przeżycie to tyle co zostać muzułmaninem i urzeczywistnić ową prawdę. Po to, by tę prawdę objawić, Prorokowi islamu przekazano Koran przeznaczony dla ludzi.

Przypis:

* Pewni oponenci szyizmu wykorzystują zwrot użyty tutaj przez Nasra usiłując udowodnić, że muzułmanie szyiccy nadają Imamowi Mahdiemu cechy boskie. Używając zawężającego horyzonty umysłowe literalizmu oraz małostkowego łapania za słowa, całkowicie ignorują całokształt literatury szyickiej na temat Mahdiego, która szczegółowo opisuje jego rolę i atrybuty. Ignorują także użyty termin „axis mundi”, który wyjaśnia co miał na myśli Nasr – znany w teologii sufickiej jako Qutb, termin ten nie oznaczaja dosłownie „władcy wszechświata” ale „centralny punkt duchowy” wszechświata. Należałoby też nieco doprecyzować dalszą część mówiącą o Imamie Mahdim jako „istocie duchowej” – jest to typowy dla Nasra język silnie nacechowany bliską mu mistyką, większość szyitów wierzy jednak, że chociaż Imam może być z nami w duchowym kontakcie, jest jednak istotą jak najbardziej fizyczną, żywym człowiekiem zjawiającym się często między ludźmi w jak najbardziej fizycznej formie (nie ujawniając jednak swojej prawdziwej tożsamości).

************

Krótka Historia Szyizmu

Historia Szyizmu

by Allamah Seyyed Muhammad Husayn Tabatabai

بسم الله الرحمن الرحيم

GENEZA I ROZWÓJ SZYIZMU

Święty Prorok (saws) podczas pierwszych dni swego proroctwa, kiedy zgodnie z tekstem Qur’anu nakazano mu wprowadzić w religię jego bliskich krewnych, powiedział im, że kto pierwszy przyjmie jego zaproszenie będzie jego następcą i dziedzicem. Pierwszy przyjął Islam Ali (as) a Prorok (saws) akceptując jego poddanie się wierze wypełnił swą obietnicę.

Zgodnie z wieloma niekwestionowanymi i całkowicie autentycznymi hadisami, zarówno sunnickimi jak i szyickimi, Prorok (saws) jasno oświadczył, iż Ali (as) został zachowany od błędu i grzechu w swych czynach i słowach. Cokolwiek mówił i robił było w doskonałej harmonii z naukami religii i posiadał on największą spośród towarzyszy wiedzę w kwestiach odnoszących się do islamskich nauk i przepisów. W okresie proroctwa Ali (as) pełnił ważną służbę i ponosił wielkie ofiary. Gdy niewierni z Mekki postanowili zabić Proroka (saws), zdecydował się on wyemigrować do Medyny. Spytał Alego (as): „Czy będziesz spał w moim łożu tak by myśleli, że to ja abym nie został zabity?”. Ali (as) przyjął to zadanie z otwartymi ramionami. Zdarzenie to zostało odnotowane w różnych historiach i zbiorach hadisów (Emigracja z Mekki do Medyny wyznacza datę początku islamskiego kalendarza, hidżra). Ali (as) służył również walcząc w bitwach pod Badr, Uhud, Chajbar, Chandaq i Hunajn, podczas których znacznie przyczynił się do zwycięstw.

Dla szyitów głównym dowodem legitymizacji sukcesji Alego (as) po Proroku (saws) jest wydarzenie Ghadir Chum kiedy to Prorok (saws) wybrał Alego (as) na przewodnika wspólnoty. Oczywiste jest, że ze względu na oddaną służbę, szczególne cechy oraz wielką miłość jaką okazywał mu Prorok (saws), niektórzy z towarzyszy którzy znali Alego (as) bardzo dobrze zgromadzili się wokół niego i podążali za nim do tego stopnia, że wielu innych zaczęło uznawać to przywiązanie i uwielbienie za nadmierne. W wielu powiedzeniach Proroka (saws) widzimy odniesienia do tej grupy zwanej „Szi’a Alego” i „Szi’a Domu Proroka” (szi’a – stronnictwo).

Przyczyna oddzielenia się szyickiej mniejszości od sunnickiej większości

Przyjaciele i zwolennicy Alego (as) wierzyli, że po śmierci Proroka (saws) kalifat i autorytet religijny (mardża’ijat-i ‘ilmi) powinny należeć do niego. Wynikało to według nich z rozważenia pozycji Alego (as), jego relacji z Prorokiem (saws), wybranymi pośród towarzyszy oraz z ogółem muzułmanów. Dopiero wydarzenia jakie nastąpiły podczas kilku dni ostatniej choroby Proroka (saws) pokazały, że istnieje opozycja wobec ich opinii. W przeciwieństwie do ich oczekiwań, kiedy Prorok (saws) umarł a jego ciało nie zostało jeszcze pochowane, gdy jego rodzina i kilku towarzyszy było zajętych przygotowaniami do pochówku; przyjaciele i zwolennicy Alego (as) otrzymali wieści o tym, że inna grupa udała się do meczetu gdzie zgromadziła się wspólnota, która stanęła w obliczu nagłej straty przywódcy. Ta grupa, która później stała się większością, w wielkim pośpiechu dążyła do wybrania spośród muzułmanów kalifa w celu zabezpieczenia dobra społeczności i rozwiązania jej ówczesnych problemów. Zrobili to bez konsultacji z Domem Proroka, jego krewnymi i wieloma przyjaciółmi, którzy zajęci byli pogrzebem; nie zostali oni nawet poinformowani. Ali (as) i jego towarzysze zostali więc postawieni przed faktem dokonanym.

Ali (as) i jego przyjaciele – tacy jak ‘Abbas, Zubajr, Salman, Abu Dharr, Miqdad i ‘Ammar – po pochowaniu ciała Proroka (saws) dowiedzieli się o procedurze wyboru kalifa. Zaprotestowali przeciw wyborowi oraz przeciw tym, którzy go dokonali. Zaprezentowali swoje argumenty, ale otrzymali odpowiedź, że w grę wchodziło dobro muzułmanów i że rozwiązanie leżało w tym co zostało uczynione. Ten właśnie protest i krytycyzm oddzielił od większości mniejszość, która podążała za Alim (as) a która stała się znana całej społeczności jako „stronnicy” czyli „szi’a” Alego (as). Kalifat owego czasu niezadowolony był z takich odniesień, które dzieliły społeczność muzułmańską na większość i mniejszość. Zwolennicy kalifa uważali kalifat za sprawę konsensusu wspólnoty (idżma’) i nazwali wszystkich przeciwnych tej koncepcji „wrogami zgody”. Stwierdzili w ten sposób, że Szi’a stoi w opozycji do muzułmańskiej społeczności.

Szyizm był od samego początku potępiany ze względu na sytuację polityczną owego czasu, dlatego też nie mógł nic osiągnąć samym politycznym protestem. Ali (as) ze względu na dobro Islamu i muzułmanów, jak również z powodu braku wystarczającego zaplecza politycznego i militarnego, nie dążył do powstania przeciw istniejącemu porządkowi politycznemu, które miałoby krwawą naturę. Jednakże ci, którzy sprzeciwiali się kalifatowi odmówili podporządkowania się większości w pewnych kwestiach dotyczących wiary oraz w dalszym ciągu utrzymywali, że sukcesja po Proroku (saws) oraz autorytet religijny prawnie należą się Alemu (as). Wierzyli, że właśnie do niego powinno zwracać się z wszelkimi sprawami duchowymi i religijnymi i zapraszali ludzi aby zostali jego zwolennikami.

Problemy sukcesji i autorytetu w naukach religijnych

Zgodnie z islamskimi naukami tworzącymi jego podstawę, szyizm wierzył, iż najważniejszą kwestią stojącą przed islamskim społeczeństwem było wyjaśnienie i wyklarowanie zasad nauk religijnych. Dopiero po takim wyklarowaniu można było myśleć o wprowadzaniu tych zasad do porządku społecznego. Innymi słowy szyizm wierzył, że ponad wszystko inne, członkowie społeczności powinni być w stanie zyskać prawdziwą wizję świata i człowieka opartą na rzeczywistej naturze rzeczy. Tylko wtedy mogą poznać i wypełniać swe obowiązki istot ludzkich – w czym leżał ich prawdziwy dobrobyt. Po dokonaniu takiego pierwszego kroku islamski rząd powinien zachowywać i egzekwować prawdziwy islamski porządek w społeczeństwie w taki sposób aby człowiek nie czcił niczego poza Bogiem, posiadał możliwie najwyższą wolność osobistą i społeczną oraz czerpał korzyści z prawdziwej sprawiedliwości osobistej i społecznej.

Te cele mogły zostać osiągnięte tylko przez kogoś kogo Allah uchronił od błędów. W innym wypadku przywódcami i autorytetami religijnymi mogliby zostawać ludzie, którzy nie byliby wolni od skłonności do wypaczeń myśli bądź zdradzania obowiązków jakie na nich spoczywają. Gdyby do tego doszło, sprawiedliwe i dające wolność rządy Islamu stopniowo przekształciłyby się w dyktatorską władzę i całkowicie autokratyczny rząd. Co więcej, czyste nauki religijne mogłyby paść, jak w przypadku innych religii, ofiarą zmian i wypaczeń w rękach egoistycznych uczonych kierujących się chęcią dostosowania religii do własnych korzyści. Jak potwierdził Prorok (saws), Ali (as) postępował całkowicie zgodnie z Księgą Allaha i tradycją Proroka (saws) zarówno w słowach jak w uczynkach.

Tym co nie pozwalało szyitom zaakceptować elekcyjnej metody wyboru kalifa był strach przed konsekwencjami jakie mogły z tego wyniknąć: obawa przed możliwą korupcją islamskiego rządu i zniszczeniem podstaw nauk religijnych. Gdy do tego doszło, późniejsze wydarzenia w islamskiej historii potwierdziły te obawy co jeszcze bardziej utwierdziło szyitów w ich poglądach. W swych najwcześniejszych latach z powodu małej liczby zwolenników szyizm zdawał się jednak być wchłonięty przez większość, choć prywatnie wciąż nalegał na przyjmowanie islamskich nauk od Domu Proroka i zapraszanie ludzi do swojej sprawy. W tym samym czasie, w celu zachowania potęgi Islamu i zabezpieczenia jego rozwoju, szyici nie stanowili otwartej opozycji wobec reszty islamskiego społeczeństwa. Członkowie wspólnoty szyickiej walczyli nawet ramię w ramię z sunnicką większością w świętych wojnach i uczestniczyli w sprawach publicznych. Sam Ali (as) w interesie całego Islamu przewodził sunnickiej większości zawsze kiedy było to konieczne.

Szyizm w wieku 2h (hidżry) (VIII wiek)

W 2h/VIII wieku po serii rewolucji i krwawych wojen w świecie islamskim, będących wynikiem niesprawiedliwości i represji ze strony dynastii Umajjadów, w Chorasanie w Persji zapoczątkowany został ruch anty-umajjadzki występujący w imieniu Domu Proroka. Przywódcą tego ruchu był perski generał, Abu Muslim Marwazi, który stopniowo rozwijając swą sprawę doprowadził ostatecznie do obalenia rządu Umajjadów. Chociaż początki tego ruchu miały zaplecze szyickie a jego członkowie wysuwali twierdzenia, iż chcą pomścić przelaną krew Domu Proroka, nie powstał on w wyniku instrukcji Imamów (as). Kiedy Abu Muslim zaoferował w Medynie kalifat szóstemu Imamowi (as), ten całkowicie propozycję odrzucił mówiąc: „Nie jesteś jednym z moich ludzi, a ten czas nie jest moim czasem”. Ostatecznie Abbasydzi uzyskali kalifat w imię rodziny Proroka (saws) i początkowo wykazywali nieco dobrych chęci względem ludu w ogóle, a względem potomków Proroka (saws) w szczególności. W imię pomszczenia męczenników z rodziny Proroka (saws) masakrowali Umajjadów do tego stopnia, że otwierali nawet ich groby i palili cokolwiek w nich znaleźli. Szybko jednak poszli w ślady Umajjadów w ich niesprawiedliwości i nieodpowiedzialności.

Abu Hanifa, założyciel jednej z czterech sunnickich szkół prawnych, został przez kalifa Al-Mansura uwięziony i biczowany. Szósty Imam (as) zmarł w wyniku otrucia. Potomkowie Świętego Proroka (saws) byli czasem pozbawiani głów, zakopywani żywcem a nawet zamurowywani. Ogromne bogactwo jakie spływało każdego roku z różnych zakątków islamskiego świata do publicznego skarbca w stolicy tworzyło atmosferę luksusu. Znaczna część tego bogactwa była jednak wydawana dla przyjemności ówczesnego kalifa. Liczba pięknych niewolniczek będących w posiadaniu niektórych kalifów przekraczała tysiące. Na obaleniu władzy Umajjadów i ustanowieniu rządu Abbasydów szyizm w żaden sposób nie skorzystał. Jego represyjni i niesprawiedliwi wrogowie zmienili po prostu swe imię.

Szyizm w 3h (IX wieku)

Na początku 3h/IX wieku szyici mogli znowu nieco odetchnąć. Bardziej sprzyjające warunki były najpierw wynikiem faktu, iż przetłumaczonych zostało na język arabski wiele naukowych i filozoficznych ksiąg a ludzie garnęli się do studiowania nauk intelektualnych i racjonalistycznych. Co więcej al-Mamun, abbasydzki kalif od roku 198h/813 do 218h/833 wykazywał sympatie mutazylickie, stąd też był bardziej skłonny pozwalać na całkowitą swobodę dyskusji i propagację różnych poglądów religijnych. Szyiccy teologowie i uczeni w pełni korzystali z tej wolności rozwijając swą naukę i propagując idee szyickie.

Al-Mamun, kierując się żądaniami ówczesnych sił politycznych, uczynił ósmego szyickiego Imama (as) swym następcą, jak przekazuje historia. W rezultacie potomkowie Świętego Proroka (saws) byli do pewnego stopnia wolni od presji ze strony rządu i cieszyli się pewnym zakresem wolności. Nie upłynęło jednak dużo czasu zanim miecz zwrócił się po raz kolejny przeciw nim, szczególnie za sprawą al-Mutawakkila (233h/847-247h/861), który żywił wybitną niechęć względem Alego (as) i szyitów. Z jego rozkazu całkowicie zniszczony został grób trzeciego Imama (as) w Karbali.

Szyizm w 4h (X wieku)

W 4h/X wieku ponownie przeważyły pewne warunki, które pomogły w rozszerzeniu i umocnieniu szyizmu. Należy pośród nich wymienić osłabienie w centralnym rządzie i administracji abbasydzkiej oraz pojawienie się władców Bujjidzkich. Będący szyitami Bujjidzi mieli wielkie wpływy nie tylko w prowincjach Persji ale również w stolicy kalifatu w Bagdadzie. Mieli nawet wpływ na samego kalifa. Ta nowa siła umożliwiła szyitom sprzeciwienie się swym wrogom, którzy usiłowali ich zniszczyć opierając się na potędze kalifatu. Umożliwiła również szyitom otwarte propagowanie swych poglądów.

Jak potwierdzają historycy, w tym wieku większa część półwyspu Arabskiego była szyicka, z wyjątkiem niektórych dużych miast. Nawet niektóre główne miasta takie jak Hadżar, Uman i Sa’dah były szyickie. W Basrze, która zawsze była miastem sunnickim i rywalizowała z Kufą uważaną za centrum szyickie, pojawiła się znacząca grupa szyitów. Wielu szyitów było również w Tripoli, Nablusie, Tiberiasie, Aleppo, Najszapurze oraz Heracie, szyicki był również Ahwaz oraz wybrzeże Zatoki Perskiej od strony Persji.

Na początku tego wieku Nasir Utrush, po wielu latach propagacji swej religijnej misji w północnej Persji, zyskał władzę w Tabaristanie i ustanowił królestwo, które przetrwało kilka pokoleń po nim. Przed Utrushem przez wiele lat Tabaristanem rządził Hasan ibn Zajd al-‘Alawi. W tym też okresie Fatymidzi, będący szyitami isma’ilickimi, podbili Egipt i zorganizowali kalifat, który przetrwał ponad dwa stulecia (296h/908-567h/1171). W głównych miastach takich jak Bagdad, Kair i Najszapur dochodziło między szyitami a sunnitami do walk, w których szyici często zwyciężali.

Szyizm od wieku 5h (XI w.) do 9h (XV w.)

W tym okresie szyizm kontynuował swą ekspansję. Wielu królów i władców będących szyitami pojawiło się w różnych częściach islamskiego świata i propagowało szyizm. Pod koniec 5h/XI wieku działalność Isma’ilitów zakorzeniła się w twierdzy Alamut i przez prawie sto pięćdziesiąt lat Isma’ilici żyli w całkowitej niezależności od centralnych regionów Persji. Sadat-i Mar’aszi, którzy byli potomkami Świętego Proroka (saws), rządzili przez wiele lat w Mazandaranie (Tabaristan). Szah Muhammad Chudabandah, jeden ze znanych władców mongolskich, został szyitą a jego potomkowie rządzili w Persji przez wiele lat, będąc skutecznym narzędziem propagacji szyizmu. Należy również wspomnieć o królach dynastii Aq Qojunlu i Qara Qojunlu rządzących w Tabrizie, których wpływy rozciągały się do Fars i Kerman; a także o fatymidzkim rządzie w Egipcie.

Oczywiście wolność religijna i możliwość rozszerzania wpływów zmieniały się w zależności od różnych władców. Dla przykładu, wraz z zakończeniem rządów Fatymidów i dojściem do władzy Ajjubidów scena polityczna uległa diametralnej zmianie a szyicka ludność Egiptu i Syrii straciła swą religijną niezależność. Wielu ludzi zabito w tym okresie tylko za to, że byli szyitami. Jednym z nich był Szahid-i awwal (Pierwszy Męczennik) Muhammad ibn Makki, wybitna postać prawodawstwa szyickiego, zabity w Damaszku w roku 786h/1384. W Aleppo zabity został Szajch al-Iszraq Szihab al-Din Suhrawardi na podstawie zarzutu kultywowania batynickich nauk i filozofii. Generalnie w tym okresie szyizm wzrastał liczebnie choć jego religijna siła i wolność zależała od lokalnych warunków i ówczesnych władców. Nie był jednak w tym czasie oficjalną religią żadnego państwa muzułmańskiego.

Szyizm w wiekach 10h / XVi I – 11h / XVII

W 10h/XVI wieku Isma’il, pochodzący z rodu Szajcha Safiego al-Dina Ardibili, będący mistrzem sufickim jak również szyitą, wraz z trzema setkami sufich – uczniów jego ojca, rozpoczął powstanie w Ardibil w celu ustanowienia niezależnego i silnego państwa szyickiego. W ten sposób rozpoczął podbój Persji i pokonał lokalnych władców feudalnych. Po serii krwawych wojen z władcami miejscowymi jak również z Ottomanami utrzymującymi kalifat, udało mu się krok po kroku uczynić z Persji państwo, a szyizm uczynił jego oficjalną religią.

Po śmierci Szaha Isma’ila inni safawidzcy królowie rządzili Persją do 12h/XVIII wieku, umacniając tam pozycję szyizmu. U szczytu ich władzy, za panowania Szaha Abbasa, Safawidom udało się podwoić terytorium Persji.

Szyizm od wieku 12h / XVIII do 14h / XX

Przez ostatnie trzy stulecia szyizm kontynuował swój rozwój tak jak wcześniej. W obecnym momencie jest oficjalną religią Iranu, populacje Jemenu oraz Iraku są w większości szyickie. W prawie każdym kraju gdzie żyją muzułmanie można znaleźć pewną liczbę szyitów.

************

Cechy Imama według Szyitów

Cechy Imama

by Sayyed Saeed Akhtar Rizvi

بسم الله الرحمن الرحيم

WYŻSZOŚĆ

Szyici wierzą, iż tak samo jak Prorok (saws), Imam powinien przewyższać Ummę we wszystkich cnotach, takich jak mądrość, odwaga, bogobojność i dobroczynność i powinien posiadać kompletną wiedzę na temat Boskiego Prawa. Nikt nie może zostać Imamem jeżeli istnieje w tym samym czasie osoba bardziej do tego predysponowana. Byłoby to sprzeczne zarówno z rozumem jak i Boską Sprawiedliwością.

BEZGRZESZNOŚĆ (’ISMA)

Drugą cechą jest ‘Isma (bezgrzeszność czy nieomylność). Jeśli Imam nie byłby bezgrzeszny (Ma’sum), skłonny byłby do błędu, a tym samym mógłby zwodzić ku błędowi inne osoby.

Po pierwsze, w tym co nam przekazuje i nakazuje nie może być nic przypadkowego. Po drugie, Imam jest zarządcą i głową Ummy, która powinna niekwestionowanie podążać za nim we wszystkich aspektach. Jeżeli więc popełniłby on grzech, ludzie podążyliby za jego grzechem. Niemożliwość wystąpienia takiej sytuacji jest więc oczywista; posłuszeństwo grzechowi jest bowiem niedozwolone. Byłaby to więc absurdalna sytuacja, bowiem jednocześnie powinno się podążać za Imamem jak też i w takim przypadku nie powinno. Po trzecie, jeżeli popełnienie grzechu przez Imama byłoby możliwe, ludzie mieliby obowiązek powstrzymania go od tego (ponieważ obowiązkiem każdego muzułmanina jest powstrzymywanie innych od złych czynów). Imam byłby w takim wypadku obiektem pogardy, z przywódcy Ummy stałby się posłusznym woli Ummy a więc jego Imamat traciłby swe znaczenie. Po czwarte, Imam jest obrońcą Boskiego Prawa, a jest to misja, której nie można pokładać w ręce osoby skłonnej do błędu; ani też taka osoba nie byłaby w stanie prawidłowo wykonywać tego zadania. Dlatego też bezgrzeszność jest nieodłącznym warunkiem Proroctwa, a powody czyniące ją konieczną w przypadku proroka, czynią ją także konieczną w przypadku Imama czy kalifa.

WYZNACZENIE PRZEZ ALLAH BOGA

Tak jak w przypadku proroków, powyższe warunki nie są wystarczające aby automatycznie czyniły z kogoś Imama. Imamat nie jest zdobywanym zajęciem; jest desygnacją otrzymywaną z rąk Allaha.

Szi’a Ithna Aszarijja (szyici „dwunastowcy”) wierzą, że jedynie Allah może wyznaczyć następcę Proroka, Umma nie ma tej kwestii żadnego wyboru – jej obowiązkiem jest jedynie podążanie za wybranym przez Boga Imamem czy Kalifem. Stoi to w opozycji do stanowiska sunnitów, według których obowiązkiem wspólnoty jest wybór kalifa.

WERSETY ŚWIĘTEGO QUR’ANU

Poniższe wersy Świętego Qur’anu potwierdzają pogląd szyitów:

„Twój Pan stwarza co chce i wybiera; oni nie mają wyboru. Chwała niech będzie dla Allah’a! On jest wyniosły ponad to co Jemu przypisują jako współtowarzyszy.” (28:68)

Pokazuje to jasno, iż wybór nie leży w gestii człowieka lecz całkowicie w rękach Allaha.

Przed stworzeniem Adama (as), Allah obwieścił aniołom:

„Ja umieszczę na ziemi namiestnika…” (2:30)

Kiedy anioły wyraziły swój protest, został on podważony słowami:

„Zaprawdę, Ja wiem to czego wy nie wiecie” (2:30)

Jeżeli bezgrzeszne anioły nie miały nic do powiedzenia przy wyznaczeniu kalifa na ziemi, jak można oczekiwać że taka odpowiedzialność zostanie złożona w ręce grzesznych ludzi?

Allah sam wyznaczył Proroka Dawuda (as) jako kalifa:

„O Dawudzie! Uczyniliśmy Ciebie namiestnikiem na ziemi…” (38:26)

Podobnie w przypadku Proroka Ibrahima (as):

„Powiedział On: ‘Ja uczynię ciebie Imamem dla ludzi.’ Powiedział: ‘I z mojego potomstwa?’ Powiedział On: ‘Moje przymierze nie obejmuje niesprawiedliwych.” (2:124)

Powyższy wers prowadzi nas do odpowiedzi na wiele istotnych kwestii dotyczących Imamatu.

1. Allah rzekł: „Ja uczynię ciebie Imamem dla ludzi” co pokazuje, że Imamat to status nadany przez Allaha i pozostaje poza jurysdykcją wspólnoty.

2. „Moje przymierze nie obejmuje niesprawiedliwych” – to pokazuje jasno, że ktoś kto nie jest Ma’sum nie może być Imamem.

3. Bardziej dosłowne tłumaczenie tego wersetu brzmi „moje przymierze nie dosięga niesprawiedliwych”.

Nie brzmi ono „niesprawiedliwi nie dosięgną mojego przymierza”, co mogłoby sugerować, że człowiek może sam osiągnąć status Imamatu. Nie pozostawia to więc miejsca na żadne niedomówienia: Nadanie Imamatu leży w rękach Allaha i nadaje go On komu chce.

Następnie mamy do czynienia z ogólną zasadą:

„Ustanowiliśmy ich Imamami prowadzącymi drogą prostą według Naszego rozkazu.” (21:73)

Kiedy Prorok Musa (as) chciał wazira (pomocnika), aby pomagał mu w jego obowiązkach, nie wyznaczył nikogo sam do tej roli. Modlił się do Allaha: „Daj mi pomocnika z mojej rodziny – Haruna, mojego brata” (20:29-30), a Allah rzekł: „Zostało ci dane, o Muso, to o co prosiłeś.” (20:36).

Ów Boski wybór jest oznajmiany Ummie przez proroka lub poprzedniego imama. Oznajmienie to nazywa się Nass – określenie, wyznaczenie imama przez proroka bądź poprzedniego imama. Imam musi jednak być, wedle wierzeń szyickich, Mansus min Allah, czyli wybrany do tej roli przez Allaha.

Historia proroków nie daje nam ani jednego przypadku, w którym następcę proroka wybrano by poprzez głosowanie zarządzone wśród jego zwolenników. Nie ma więc powodu aby ów ustanowiony Boski zwyczaj uległ zmianie w przypadku ostatniego Proroka (saws).

„Nie znajdziesz zmiany w zwyczaju Allaha.” (33:62)

************

Wahhabizm jako zagrożenie dla islamu i pokoju

Wahhabizm to islamski ruch religijny i polityczny powstały w XVIII wieku na terenie Arabii Saudyjskiej. Wahhabizm opiera się na fundamentalizmie – tj. głosi powrót do źródeł: rzekomej pierwotnej czystości islamu, prostoty i surowości obyczajów. Za podstawy wiary wahhabici uznają Koran i hadisy, interpretowane dosłownie, literalnie, w specyficzny sposób. Ruch ten brutalnie zwalcza mistycyzm muzułmański (sufizm), potępia kult świętych oraz świętych miejsc (z wyjątkiem Mekki i Medyny), podkreśla człowieczy aspekt natury Proroka Muhammada. Na poziomie polityki dąży do stworzenia harmonijnych stosunków między sprawiedliwym i łagodnym władcą a bezwzględnie posłusznym mu ludem wiernych. Nazwa wahhabizm pochodzi od imienia twórcy tego ruchu, muzułmańskiego teologa Muhammad Ibn Abd al-Wahhaba (1703-1792). Obecnie wahhabicka interpretacja hanbalizmu jest obowiązująca w Królestwie Arabii Saudyjskiej i w Emiracie Kataru. Indyjscy „wahhabici” jacy aktywnie działali również w Kaszmirze, byli to naśladowcy muzułmańskiego reformatora, Sayyida Ahmada Khana (1817-1898), którzy walczyli z brytyjskim panowaniem w Indiach i byli zwolennikami politycznego oddzielenia się wyznawców islamu od hinduistów. Wahhabici odpowiedzialni są do dzisiaj za wojny i liczne ofiary w Kaszmirze.

Z ekspansywnego charakteru wahhabizmu wynikły walki z Arabami wschodnimi, szarifami z Mekki, Turkami z Bagdadu (1798) i z Egiptem (1811—22, 1837—40). Głównymi punktami wahhabizmu były miasta Rijad i Hail, między którymi z czasem rozwinęła się ostra rywalizacja. W 1921 roku Abd al-Aziz, władca Rijadu, wcielił państwo Hail do swego i stworzył królestwo Nadżd, a swego syna Fajsala mianował wicekrólem Hidżazu (1926). Abd al-Aziz, sułtan Nadżdu opanował środkową Arabię, aż po Syrię, wybrzeża Morza Czerwonego oraz na wschodzie kraje nad Zatoką Perską. Od 1822 Wahhabizm ma wielu zwolenników także w Indiach, chociaż wydaje się tam łagodniejszy. Wahhabizm jest szczególnie popularny w Arabii Saudyjskiej, gdzie w XVIII wieku wahhabici zawarli sojusz z dynastią Saudów, co wywarło znaczny wpływ na późniejszy kształt tego najbardziej konserwatywnego z państw muzułmańskich. Ponieważ wahhabici podobnie jak Amisze w chrześcijaństwie sprzeciwiali się zazwyczaj wprowadzaniu innowacji technologicznych i modernizacji, od dziesięcioleci trwa w Arabii Saudyjskiej spór między ortodoksyjną i reformatorską frakcją elit saudyjskich.

Spotkać można stwierdzenia, że idee wahhabickie stanowią trzon ideologii Braci Muzułmańskich. Za wyznawcę wahhabizmu często uznawany jest Osama bin Laden, chociaż często prywatnie, a nie oficjalnie. Część duchownych wahhabickich zdaje się wyraźnie sympatyzować z al-Kaidą, inni robią to tylko po cichu. Znawcy tematu podkreślają jednak, że nie ma ostatecznych dowodów na związek bin Ladena z wahhabitami i że na jego ideologię wpłynęły współczesne poglądy Ajmana az-Zawahiriego. Osama bin Laden jednak wychował się wśród wahhabitów w Arabii Saudyjskiej. W górskich obozach w Afganistanie zapoznawano się częściej z tekstami wcześniejszego, XII-wiecznego myśliciela islamskiego: Ibn Tajmijji w naukach którego wahabici odnajdują swoje korzenie. Większość wahhabitów wyznaje niektóre poglądy odmienne od Braci Muzułmańskich, którzy mogą być łagodniejszą formą wahhabizmu.

Niemniej jednak, reformatorscy przeciwnicy zwalczają wahhabicką nieelastyczność i niechęć do typowego dla współczesnego świata odejścia od dawnych norm. Wahhabizm podkreśla w sposób skrajny wyższość islamu nad wszystkimi innymi religiami, oraz potrzebę uzyskania dominacji nad nimi. Antysyjonizm, antyamerykanizm, antyszyizm, antysufizm, wrogość do instytucji świeckich oraz postawy skrajnie antyintelektualne są rozpowszechnione w środowiskach wahhabickich na całym świecie. Korzystając z hojności arystokratów saudyjskich, duchowni wahhabiccy nauczają tych idei w innych krajach muzułmańskich (Bośnia i Hercegowina, Albania, kraje Azji Środkowej, Malezja, Turcja, Polska). W Polsce Liga Muzułmańska RP buduje w Warszawie meczet ruchu wahabickiego sponsorowany przez prywatnego darczyńcę z Arabii Saudyjskiej, który wzbudza wśród części mieszkańców miasta spore kontrowersje. Amerykański politolog Francis Fukuyama nazwał wahhabizm „islamskim faszyzmem”, mimo że nie charakteryzuje się on większością z konstytutywnych cech faszyzmu (nacjonalizm, etatyzm, militaryzm, totalitaryzm, antykomunizm, korporacjonizm, populizm oraz opozycja do politycznego i ekonomicznego liberalizmu). Wahhabicki nacjonalizm jest przeniesiony na wspólnotę muzułmańską bardziej niż na naród, a antykomunizm eurofaszystów ma postać antyszyizmu. Wahhabizm bywa też mylony z bardziej ogólnym ruchem religijnym w islamie: salafizmem, polegającym na powrocie do wczesnych źródeł islamu. Wahhabizm wygląda jak narzędzie polityczne w rękach reżimu saudyjskiego dla sprawowania władzy i podbojów.

Muhammad Ibn Abd al-Wahhab, Muhammad ibn ‘Abd al-Wahhāb ibn Sulajmān al-Tamīmi al-Hanbali arab.محمد بن عبد الوهاب (ur. 1703 w prowincji Nadżd – zm. 1792) – muzułmański teolog, twórca wahhabizmu – radykalnego, purytańskiego, inkwizycyjnego i bardzo ortodoksyjnego prądu islamu sunnickiego będącego m.in. skrajnie konserwatywną odpowiedzią na coraz silniejsze wpływy sufizmu i szyizmu na terenie Półwyspu Arabskiego. Założyciel wahhabizmu, Muhammad ibn ‘Abd al-Wahhab dążył do rozpowszechniania posłania o radykalnie czystym tawhid (monoteizmie, którego naucza islam) i ostrzegał przeciwko szirk (politeizmowi) we wszystkich jego formach, takich jak np. przywiązanie do zmarłych, drzew, skał. Muhammad ibn ‘Abd al-Wahhab twierdził, iż podąża drogą Salaf i Tabi’in (pierwszego i następnego po Proroku Muhammadzie pokolenia muzułmanów), jak również że głoszone przez niego nauki są rzekomo w pełni zgodne z Koranem i Sunną. Według jego zwolenników potwierdzają to jego książki i fatwy (orzeczenia prawne), jak również książki pisane przez jego naśladowców. Zawarł z wodzem Nadżdu Muhammadem ibn Saudem pakt, według którego tereny podbite przez dynastię saudyjską będą przestrzegały jego wersji rzekomo „czystego islamu”. Wraz z ibn Saudem stworzyli silne państwo Nadżad obejmujące większość ziem Półwyspu Arabskiego. Pakt został ostatecznie wypełniony w roku 1932: Abd al-Aziz ibn Saud, po zakończeniu podbojów terytorialnych, ustanowił nowe państwo – Arabię Saudyjską.

W islamie wahabistycznym prawo do istnienia mają tylko Ludy Księgi czyli żydzi i chrześcijanie – i to tylko po zapłaceniu upokarzającego podatku dżizja. Stają się oni „dhimmi” czyli „chronionymi”. W państwie islamskim ma miejsce zniewolenie kobiet – mają one prawo poruszać się poza domem tylko z męskim członkiem rodziny, ich świadectwo w sądzie jest o połowe mniej warte niż świadectwo mężczyzny. W państwie islamskim nie ma miejsca na pluralizm religijny, każdego kto śmie powiedzieć coś o wahabickim islamie co się nie zgadza z uznaną „prawdą” o islamie czeka oskarżenie o bluźnierstwo – i odebranie mu rodziny w najlepszym razie, a w najgorszym śmierć. Wahabici odrzucają słuchanie muzyki i wykonywanie zdjęć oraz obrazów przedstawiających ludzi.

Znakomita większość muzułmanów różnych nurtów nie zgadza się na wahhabizm i uważa go za wynaturzenie ideologiczne. Cały świat muzułmański powinien brać przykład z bałkańskich muzułmanów, którzy dobrze widzą zagrożenia wahhabizmu. Macedońscy muzułmanie domagają się od rządu aby zaczął zwalczać wahhabizm. W Bośni po tym jak grupa wahhabitów przejęła lokalną madresę i meczet w wiosce Barcici, miejscowi muzułmanie siłą ich stamtąd przepędzili; duża grupa wahhabitów została aresztowana w Gornja Maoca. Uczeni i eksperci z al-Azhar specjalizujący się w badaniu ruchów islamskich wydali werdykt, że wahabizm jako ideologia i ruch jest najbardziej niebezpiecznym wrogiem muzułmanów i świata i że nie jest w niczym lepszy od syjonizmu. Patrząc na ich zachowanie, podżeganie do nienawiści, przemocy i terroryzmu i nazywania tych którzy nie zgadzają się z ich poglądem za kuffar, jest „Ładżyb” (obowiązkiem) przeciwstawiać sie tej myśli i jej zwolennikom wszelkim dostępnymi środkami (według uczonych Al-Azhar).

Eksperci i uczeni w swoich badaniach potwierdzili że wahabizm jako ruch opiera na zaprzeczeniu innym i ze jest zagrożeniem dla pokoju i świata muzułmańskiego poprzez jego ideologię i terroryzowanie społeczeństw. Napisali również że współczesny świat nie ucierpiał od innej organizacji lub ideologi tak jak ucierpiał z powodu wahabizmu. I gdyby nie saudyjskie pieniądze to wahhabizm by się nie rozpowszechniał a gdyby nie hipokryzja amerykanów można by było ten ruch zwalczać. Im to jednak na rękę i korzystają z z tej anomalii intelektualnej i popierają ten ruch który fałszywie przypisał siebie do Islamu. Uczestnicy sympozjum muzułmańskiego napisali że wahabici mają negatywny stosunek do kobiet i nauki, muzyki i do sztuki a również do chrześcijan, ale też do innych gałęzi islamu (jak szyizm i Ash’aris, sufizm i inne). To jest ideologia ’dżahilijja’a jej zachowania są sprzeczne z realiami i z rozumem, dlatego uważani są przez niektórych jako (inna religia) ruch który nie ma nic wspólnego z islamem. To religia, która promuje terroryzm i morderstwo w imię Allah Boga i to co się dzieje w Iraku czy Afganistanie, a nawet w samej Arabii Saudyjskiej – sponsorującej tę ideologię, która morduje niewinnych ludzi – potwiedzamy że, wahabici nie mają nic wspólnego z Islamem. Eksperci i uczeni muzułmańscy którzy uczestniczyli w seminarium żądali stworzenia islamskiej i globalnej strategii zwalczania wahabizmu, a także ostrzegania przed wahabizmem i zapobiegania wahabizacji środowisk muzułmańskich.

Szarif to tytuł władców Mekki. Dynastia potomków Hasana, syna kalifa Ali i Fatimy. Objęli władzę w Mekce około 960 roku. Szarifowie byli zaangażowani w walki wewnętrzne między lokalnymi władcami Arabii, co uniemożliwiło im stworzenie silnego organizmu państwowego. Choć formalnie zachowywali niezależność, byli zawsze uzależnieni od władzy kalifów, a następnie Mameluków i Osmanów. Ostatni szarif został obalony przez Saudów w 1925 roku, z wielką szkodą dla islamskiej praworządności i tradycji. Zorodni na dynastycznej sukcesji Szarifów dokonali oczywiście wahhabici, najbardziej zainteresowani tym, aby władza przeszła w ich ręce, a nie pozostawała w Rodzinie Domu Proroka. Władza nad Mekką to przecież ogromne pieniądze z pielgrzymów muzułmańskich.

Salafizm – arab. سلفية – salafiyya od: salaf – „przodkowie” – to muzułmański ruch religijny i polityczny postulujący odrodzenie islamu poprzez powrót do jego pierwotnych źródeł, „religii przodków”. Za pioniera salafizmu uważa się Ibn Tajmijję, który potępił współczesne mu filozoficzne i sufickie interpretacje islamu, postulując powrót do jego pierwotnej formy, oczyszczonej z późniejszych naleciałości. Termin salafiyya odnosi się jednak przede wszystkim do nurtów reformatorskich wewnątrz islamu powstałych w wieku XIX, które nawiązywały do myśli Ibn Tajmijji. Wcześniej jednak jeszcze, bo w wieku XVIII, narodził się postulujący powrót do pierwotnego islamu wahhabizm. Z salafizmu wywodzi się XX-wieczny fundamentalizm i purytanizm islamski.

W ramach salafizmu istnieje frakcja uznająca że poprawne w islamie jest wypowiedzenie dżihadu dla obalenia nieislamskiego reżimu. Jest to o tyle niebezpieczne, że każdy sobie może powiedzieć że cos jest „nieislamskie” – bywa, że uzasadnia się tak ataki na ludność cywilną. Jeden uczony powie że coś jest islamskie, a drugi że wcale nie. To że część wahabitów popiera zbrojny dżihad przeciwko Zachodowi, widać na przykładzie Arabii Saudyjskiej – wiadomo że część książąt rodziny Saudów wspiera walkę z terroryzmem, a część finansuje sam terroryzm. Wahabici – dżihadyści dobrze się dogadują z Bractwem Muzułmańskim założonym przez Hassana al Bannę w Egipcie. Ta organizacja wywodzi się z innych źródeł niż wahabizm, ale tak jakby zbiegają się w wielu punktach z dżihadystami wahabickimi. Bractwo Muzułmańskie przeciwstawiało się procesom sekularyzacyjnym w Egipcie, i jako odpowiedź na nie stworzyło podwaliny współczesnego konserwatywnego, prawicowego i purytańskiemu islamizmu – czyli doktryny społeczno-politycznej która dąży do utworzenia światowego Kalifatu. W Arabii Saudyjskiej przede wszystkim tylko muzułmanie mogą czuć się „wolnymi”, muzułmanki już nie. Tam nie ma miejsca dla ludzi z odmiennymi poglądami czy religią.

Motto Braci Muzułmańskich brzmi: Allah jest naszym celem. Prorok naszym przywódcą. Koran naszym prawem. Dżihad naszą ścieżką. Śmierć na ścieżce Boga jest naszą jedyną nadzieją. Twierdzi się (bądź sami Bracia podają), że brali oni udział, po stronie islamskiej, w większości konfliktów zbrojnych w tej części świata, m.in. w wojnach arabsko-izraelskich, w algierskiej wojnie o niepodległość, po stronie afgańskich mudżahedinów czy kaszmirskich bojowników. Syryjska gałąź Bractwa Muzułmańskiego powstała w latach 30-tych XX wieku, tworzyli ją syryjscy studenci, którzy wracali z Egiptu przesiąknięci ideami al-Banny. Po kilkunastu latach działalności organizacja została zdelegalizowana, gdy Syria połączyła się w 1958 roku z Egiptem, tworząc Zjednoczoną Republikę Arabską (ZRA). Po jej rozpadzie w 1961, Bractwo zdobyło 10 miejsc w wyborach parlamentarnych. Jednakże, po przewrocie dokonanym przez syryjski odłam partii Baas, musiało ponownie zejść do podziemia.

Objęcie przez generała Hafiza al-Assada, sekretarza generalnego partii Baas, funkcji prezydenta Syrii w roku 1971, ponownie wzbudziło protesty Braci Muzułmańskich. Otóż prezydent pochodził z muzułmańskiej grupy alawitów (nusajrytów), których Bracia Muzułmańscy jak i wahabici uważają ciągle za odstępców od wiary muzułmańskiej. Wsparcie Assada, udzielone chrześcijańskim maronitom z Libanu w czasie libańskiej wojny domowej, tylko pogorszyło sytuację. Bracia Muzułmańscy rozpoczęli szeroko zakrojoną kampanię terrorystyczną, której szczytowym wydarzeniem było zabicie w 1979 roku 83 kadetów w szkole wojskowej w Aleppo. Assad próbował załagodzić konflikt, ale nawet wypuszczenie więźniów nic nie przyniosło. Ostatecznie, po nieudanym zamachu na Assada w czerwcu 1980 roku, prezydent wydał zdecydowaną wojnę Braciom i użył wojska. W trwających blisko 2 lata walkach zginęło od 10 do 25 tysięcy fanatycznych członków organizacji, która została praktycznie zniszczona, ale znów się odrodziła. Ci którzy przeżyli, schronili się w sąsiednich krajach skąd odbudowali struktury. Wojna rzekomo powstańcza w Syrii rozpoczęta na masową skalę w 2011 roku, to także dzieło Braci Muzułmańskich, podobnie jak przewrót islamski w Egipcie.

Wystarczy poczytać gazety w dowolnie wybranym państwie jakie powstało w wyniku rozpadu Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich, czy też posłuchać rozmów jakie wiodą ze sobą tamtejsi przedstawiciele elit społecznych czy też przeciętni zjadacze chleba odlegli od polityki, aby przekonać się o tym, iż największym zagrożeniem dla bezpieczeństwa i stabilnego rozwoju mieszkańców terytorium tegoż państwa są właśnie „wahhabici”. To oni są postrzegani jako źródło wszelkiego zła i niebezpieczeństwa. Poza wszelkimi możliwymi zbrodniami przeciwko ludzkości oskarżani są również o chęć zniszczenia Federacji Rosyjskiej według scenariusza rozpadu ZSRR, budowę kalifatu w Dolinie Fergańskiej, i tym podobne. Użycie termini wahhabizm było związane z początkami procesów radykalnego odrodzenia religijnego w wśród mieszkańców dawnego ZSRR, które przypadały na lata 70-te XX wieku. W tym okresie pojawiły się spontanicznie pierwsze rzekomo niezależne kółka samokształceniowe zajmujące się samodzielnym studiowaniem Koranu, zasad religii islamskiej, nauką języka arabskiego, nielegalną działalnością na rzecz stworzenia państwa islamskiego, itd. Pierwsze zetknięcie środkowoazjatyckich odrodzeniowców z „prawdziwym”, arabskim wahhabizmem nastąpiło w trakcie pierwszych pielgrzymek do Mekki na które władze radzieckie zezwoliły w 1990 roku. Reformatorzy zauważyli wówczas niektóre zbieżności założeń wizji swojego odrodzenia islamu z wierzeniami panującymi w Królestwie Arabii Saudyjskiej. Z upływem czasu termin „wahhabita” stał się synonimem terrorysty, a pojęcie „wahhabizm” ekwiwalentem ekstremizmu i separatyzmu. W państwach Azji Centralnej taka sytuacja trwa od momentu rozpadu ZSRR.

Warto przy okazji pamiętać, że szyizm generalnie nie aprobuje samobójstwa w żadnej postaci, zatem nie popiera absurdalnych samowysadzeń dokonywanych przez sunnitów, a raczej przez ich fanatyczne, purytańskie i agresywne odłamy takie jak wahhabizm czy Braci Muzułmańskich. Każde samobójstwo wedle szyizmu oraz generalnie wedle sufizmu to działalność szatańska, szczególnie jeśli jest to militarne samobójstwo. Szyici popierali dzielną wojnę obronną, także walkę o prawdę czy sprawiedliwość, ale samobójstwa negowali uważając, że przynosza szkodliwe skutki dla ludzkiej duszy, a ci, którzy ich dokonują jak i ci co do nich zachęcają są zwykle wysłannikami lub sługami Szatana (Shayyana). Zabicie człowieka niewinnego zabójstwa ani innego podobnie ciężkiego przestępstwa szyici uważają generalnie za zbrodnię przeciwko ludzkości, a tego, który zabił uważają zgodnie z nauką Koranu za winnego tak, jakby zabił wszystkich ludzi, całą ludzkość, czyli za ludobójcę.

Hadisy pokazujące sukcesję Hazrat Ali

Umm Salamah przekazała: „Przysięgam na to na co przysięga Umm Salamah, że Ali był spośród ludzi najbliższym Wysłannikowi Allaha (s). W dniu, w którym Wysłannik Allaha (s) zmarł, posłał po Alego. Wydaje mi się, że zlecił mu jakieś zadanie. Później trzy razy pytał czy Ali już wrócił. Ali wrócił przed świtem. Domyśliliśmy się, że zechcą porozmawiać na osobności więc opuściliśmy pokój, który należał do Aiszy. Ja ostatnia wychodziłam z pokoju, usiadłam więc blisko drzwi w drugim pomieszczeniu. Ali pochylił się i szeptem były mu przekazywane jakieś tajemnice.” (Al-Nisa’i, Khasa’is al-Imam Ali bin Abi Talib, al-Baladhiri, Ansab al-Ashraf, vol. 2, str. 65. Przekaz ten przytacza także w swoim Musnad Ahmad bin Hanbal, a także al-Kanji, Al.-Muhib al-Tabari i inni.)

Wysłannik Allaha (s) powiedział: „Ali jest bramą do mojej wiedzy i tym, który po mnie wyjaśnia mojej Ummie to co mi zesłano. Miłowanie go to wiara a nienawidzenie go to hipokryzja…” (Jalal al-Din al-Suyuti, Tarikh al-Khulafa, vol. 1, str. 7)

Wysłannik Allaha (s) powiedział: “Ja jestem miastem wiedzy a Ali jest jego bramą.” (cytowane przez Ahmada bin Hanbala oraz przez al-Tirmidhi w al-Jami’ al-Sahih)

Anas bin Malik przekazuje, iż Wysłannik Allaha (s) powiedział: „Najlepszym sędzią spośród moich ludzi jest Ali.” (Al-Riyad al-Nadirah, vol. 2, str. 198)

„Każdy, kto jest pod moim kierownictwem i opieką, jest pod kierownictwem i opieką Alego (as).”

Wysłannik Allaha (s) powiedział: “Zaistnieją po mnie kłótnie, więc trzymajcie się blisko Ali bin Abi Taliba, ponieważ to on będzie pierwszym który mnie ujrzy i uściśnie moją dłoń w Dniu Zmartwychwstania. On jest (blisko mnie) w wyższym niebie i rozsądza pomiędzy właściwym a niewłaściwym.” (Al-Kanji al-Shafi’i, al-Kifayat al-Talib; al-Hafidh, al-Amali)

Wysłannik Allaha (s) powiedział: „Jeśli na jednej szali wagi umieścić niebiosa i ziemię, a na drugiej szali wiarę Alego, wiara Alego będzie cięższa.” (cytowane przez al-Dailami w oparciu o autorytet Ibn Umara. Zob. Kanz al-Ummal, vol. 6, str. 156 oraz a-Riyad al-Nadirah, vol. 2, str. 226

Wysłannik Allaha (s) powiedział: Zamykajcie wszystkie drzwi meczetu ale drzwi Ali’ego zostawcie otwarte. (Hadisy)

Gabriel i Mikael walczyli po stronie imama Ali (as). (Hadisy)

Wysłannik Allaha (s) powiedział: O Ali, kto mnie opuści to jakby opuścił Allaha, a kto ciebie opuści to jakby mnie opuścił. (Hadisy)

Wysłannik Allaha (s) powiedział: O Allah, wyśli do mnie twójego najlepszego (ukochnszego w języku arabskim) z ludzi, i niech zje ze mną tego pieczonego ptaka, wtedy Ali prosił o wejście do namiotu a Prorok go zapraszał. (Bukhari, Tarmazi)

W Koranie stoi napisane jasno, że:

„Ten, kto zabił człowieka,

który nie popełnił zabójstwa

i nie szerzył zgorszenia na ziemi,

czyni tak, jakby zabił wszystkich ludzi.”

Zatem wszyscy wahabici, którzy zabili niewinych w swych bezmyślnych atakach terrorystycznych smażą się w piekle jako poddani Szatana! Jako mordercy ludzkości, skazani Prawem Koranu przez Allah Boga tak, jakby zabili wszystkich ludzi!

Pewnie dlatego, Al-Alaa Al-Bukhari uważa za kafira (niewiernego) każdego który nazywa ibn Tajmija, źródło wahhabizmu szajchem islamu (”szaikh al islam”).

Wybór tekstów, opracowanie i redakcja artykułu:
Zakon Sufi Inayatiyya w Polsce oraz as-Sufi al-Islam

Sunnizm i szyizm – nurty islamu w stanie wojny

SUNNIZM I SZYIZM

Krótka Historia Szyizmu

Cechy Imama według Szyitów

Wahhabizm jako zagrożenie dla islamu i pokoju

Hadisy pokazujące sukcesję Hazrat Ali

Komentarze

Dodaj komentarz Anuluj pisanie odpowiedzi